Πολυτεχνείο, 45 χρόνια μετά

Εδω στην Κροατια εχουν τρεις εθνικες γιορτες (συν μια αντιφασιστικη). Και οι τρεις αφορουν γεγονοτα του 1991-95. Η Ελλαδα σταματησε στις δυο, που σε καποιους φαινονται πολλες, αν και εχει φλερταρει με την προσθηκη τριτης. Δεν προλαβε να γινει τετοια η 21η Απριλιου, ουτε ομως αναβαθμιστηκε -στην «κοιτιδα της δημοκρατιας»- μια γιορτη δημοκρατιας σε εθνικη. Οχι μονο γιατι ειναι «προσφατη» η περιοδος - δεν ειναι και 90s. Ισως και γιατι καθε παραταξη ειχε τη δικη της (στη χαρακτηριστικη πολυφωνια μιας χωρας που ειχε 2 κυβερνησεις σε κρισιμες εποχες που απαιτουσαν ενοτητα). Η κεντροδεξια την 24η Ιουλιου, η κεντροαριστερα την 3η Σεπτεμβριου και η αριστερα την 17η Νοεμβριου (ή μαλλον «17 Νοεμβρη»). Υπαρχουν δημοκρατες που τις σεβονται ολες και που (ακομη κι αν ειναι κοντυτερα σε μια) ειλικρινα λυπουνται με την ανικανοτητα μας να συμφωνησουμε σε μια κοινη. Υπαρχουν σκληροτεροι παραταξιακοι (οχι ολοι αντιδημοκρατες παντως) που δεν δεχτηκαν καποιες διοτι πηραν και ακαμπτα κρατησαν αντιθετη θεση οσο τα γεγονοτα ηταν φρεσκα: «αλλαγη νατοϊκης φρουρας» ηταν για αριστεροπασοκους η μεταπολιτευση Καραμανλη, «προβοκατσια χωρις νεκρους» ηταν για δεξιους το Πολυτεχνειο. Η δε καπηλεια της τριτης Σεπτεμβρη απο τον Ανδρεα, τα ανδρεοπουλα και τους Ανδριοπουλους εκανε τη δικη της ζημια στην επετειο διεκδικησης Συνταγματος.

Στα γεγονοτα που εχουν καταγραφει οπτικα αλλα και αποτελεσαν αντικειμενο ποινικης δικης, θα περιμεναμε 45 χρονια μετα οι οποιες διαφωνιες να αφορουν την ερμηνεια αιτιων, κινητρων και σημασιας. Το Πολυτεχνειο ομως απο νωρις συνοδευτηκε απο αλλοιωμενο αφηγημα. «Ολοι» ειπαν πως ηταν εκει ή περασαν, ζηλος οχι ασχετος με τις ενοχες μετα απο μια αμφιθυμη 6ετια ανοχης του καθεστωτος, οσο αντεχε η οικονομια. «Ολοι» πειθονταν οτι το μακελειο εγινε οταν ενα τανκ μπηκε μεσα (ισως και να πυροβολησε) και οτι οι φοιτητες τοτε χαθηκαν οπως στο «Φραουλες και Αιμα», ενω στην πραγματικοτητα διαπραγματευτηκαν εξοδο και το αρμα με την καννη πισω εριξε την πυλη για να φυγουν οι πολλοι (οχι χωρις βια) και να συλληφθει ο πυρηνας. «Ολοι» εμεναν στην παραδοση αυτη και τη σιγηση του ραδιοσταθμου, ενω οι περισσοτεροι απο τους 24 νεκρους σκοτωθηκαν μετα, στο free hand που ειχαν οι ενστολοι (ενω *συνεχιζονταν*, με πραγματικο ηρωισμο, διαδηλωσεις) προετοιμαζομενοι για την ανατροπη του Παπαδοπουλου απο τον Ιωαννιδη 8 μερες μετα. Αυτοι οι «ολοι» εμφανιστηκαν την επομενη χρονια τιμητικα αλλα το πραγματικο πληθος του 1973 υπολογιστηκε στις δεκαδες χιλιαδες, οχι στις εκατονταδες ή και εκατομμυρια που μας ελεγαν.

Η τρομοκρατικη οργανωση (αρχικα αντικειμενο θαυμασμου) που οικειοποιηθηκε το «17Ν», η αναρριχηση μελων της συντονιστικης (μιας [και] αντιεξουσιαστικης εξεγερσης) σε θεσεις εξουσιας, το πανηγυρι με τους μικροπωλητες, η πορεια στην αμερικανικη πρεσβεια (ενω παραμενουμε στρατιωτικοι συμμαχοι, με ομογενεια και Σουδα), η επι σειρα ετων ανοχη καταστροφων στους εορτασμους ελεω ασυλου (μεχρι που ενας θαρραλεος πρυτανης εβαλε μεσα την αστυνομια το 1995) - αυτα και αλλα πολλα «μικρυναν» το Πολυτεχνειο, παρα την αρχικη διαθεση να τιμηθει ο συμβολισμος του (οι πρωτες ελευθερες μεταδικτατορικες εκλογες εγιναν 17/11/1974). Δεν μπορει να μικρυνει πολυ ακομη, ή ετσι τουλαχιστον ελπιζω, μια και ακομη και στα μικρα παιδια (οπως συνειδητοποιω στα χρονια που εχουμε οικογενεια) μπορουμε να εξηγησουμε την αξια της δημοκρατιας και τον εφιαλτη των δικτατοριων. «Δηλαδη ηταν σαν τους τυραννους οι δικτατορες», συμπερανε η κορη μας που αρχιζει να συνειδητοποιει τις ομοιοτητες ιστορικων φαινομενων και μας ρωτησε αυθορμητα για το Πολυτεχνειο. Φαινεται στοιχειωδες αλλα ας ειμαστε σιγουροι οτι ξεκιναμε απο τα βασικα Ναι και Οχι.

ΥΓ- Και τελευταιο επετειακο. Η γενια του Πολυτεχνειου ειναι οι Ελληνες baby boomers, αν και δεν υπηρχε καποιο μπουμ γεννησεων παρα μονο μεταξυ Δεκεμβριανων και Λιτοχωρου. Ειναι αυτοι που εζησαν καθυστερημενα τα 60s μεσω Μαστορακη και τον Μαη 68 στο Πολυτεχνειο και κυριως τη μνημη του. Ειναι η γενια της μετρημενης αλλα γερης κοινωνικης και σεξουαλικης απελευθερωσης, δυστυχως και η γενια που ανεχθηκε τη χαλαρωση κι εκει που αυτη εβλαψε (ιεραρχιες δημοσιου, δημοσια ταξη). Ειναι οι ροκ, εστω ελληνοροκ μπαρμπαδες, θειες και πρεσβυτεροι φιλοι. Δεν καταδικαζουμε γενιες (παρολο που εμεις ειμαστε, θεσει, «πολλώ κάρρονες» 🙂) και δεν δαγκωνουμε το χερι που μας εδειξε τον κοσμο απαλλαγμενο απο καμποση περιττη σοβαροφανεια.

Επικούρεια (αν)ησυχία

Οι δηλώσεις που αποδίδονται στη δήμαρχο Καβάλας κυρία Τσανάκα για την αστοχία της παραλιακής γέφυρας είναι χαρακτηριστικές για το πώς αντιμετωπίζουν πολλοί αιρετοί το σημαντικό ζήτημα της ευθύνης για το αντικείμενό τους - εν προκειμένω για το οδικό δίκτυο.

Είναι αλήθεια ότι δεν είχα και την πλέον ενθουσιώδη θετική γνώμη για το συγκεκριμένο πρόσωπο, που πριν τριάμισι χρόνια είχε αντιδράσει στην τοποθέτηση μνημείου στην πόλη για το ολοκαύτωμα των Εβραίων επειδή δεν συμφωνούσε με το να απεικονίζεται εκεί το άστρο του Δαβίδ.

Με τη γέφυρα όμως το ζήτημα δεν είναι οι ιστορικές και ανθρωπιστικές ευαισθησίες, παρόλο που υπάρχει και εδώ μπόλικη ιστορία και έχει κεντρική σημασία η προστασία ανθρώπινων ζωών.

Η δήμαρχος δεν φαίνεται να έχει κατ' αρχάς ξεκάθαρη αντίληψη για την αρμοδιότητα συντήρησης της γέφυρας. Χαρακτηρίζει την παλαιά εθνική οδό, στην οποία βρίσκεται η γέφυρα, "αμφισβητούμενο εθνικό δίκτυο", σε "γκρίζα ζώνη". Ωστόσο, ο λεπτομερέστατος χάρτης των αρμοδιοτήτων συντήρησης που εκδίδει εδώ και χρόνια (για την αντιμετώπιση φυσικών και άλλων φαινομένων σε όλη τη χώρα) η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είναι αποκαλυπτικός. Το αστικό οδικό δίκτυο της Καβάλας ανήκει στην αρμοδιότητα του δήμου.

Σχεδόν κάθε πρόταση της δημάρχου είναι ένα "περιβόλι". Συνεχίζει υποστηρίζοντας ότι "άλλο συντηρώ δρόμους, και άλλο συντηρώ γέφυρες", λες και τα τεχνικά έργα δεν αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του δικτύου ευθύνης του φορέα. "Εμείς από γέφυρες δεν γνωρίζουμε", συνεχίζει, σαν να εμποδίζει η άγνοια κάποιον αρμόδιο να χρησιμοποιήσει τις συμβουλές κάποιου ειδικού.

Το πολύ ενδιαφέρον βέβαια είναι ότι όντως είχαν κληθεί παλαιότερα ειδικοί, συγκεκριμένα η Εγνατία, που είναι βέβαιο ότι έχει προσωπικό με ευρύτατη τεχνογνωσία στα θέματα γεφυρών. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να βλέπαμε (και νομίζω πως επιβάλλεται να δημοσιοποιηθεί) το πόρισμα του 2016, το οποίο κατά τη δήμαρχο ήταν καθησυχαστικό και αυτό αποδεικνύεται από το ότι "οι κολώνες δεν έπαθαν τίποτα, το οδόστρωμα άνοιξε" - κατά το "η εγχείριση πέτυχε, ο ασθενής τα κακάρωσε".

Οι γέφυρες είναι λιγάκι σαν τους ανθρώπους - το πώς θα "γεράσουν" (και αν θα φτάσουν το μέγιστο προσδόκιμο ζωής, που ανέρχεται σε πολλές δεκαετίες) εξαρτάται από το πόσο καλά συντηρούνται. Η συγκεκριμένη είναι περίπου τριάντα ετών και, αν κρίνουμε από παρόμοιες περιπτώσεις εντός και εκτός Ελλάδος, είναι πολύ πιθανό να μην έχει μητρώο με τα τεχνικά στοιχεία της και το ιστορικό λειτουργίας και συντήρησής της. Επίσης, είναι εξαιρετικά αμφίβολο (to put it mildly) το αν στην Ελλάδα υπάρχει έστω και ένας δημόσιος φορέας διαχείρισης οδικού δικτύου που να έχει κάτι που να μοιάζει με road asset management system (σύστημα διαχείρισης των οδικών "περιουσιακών στοιχείων" και κατά βάση των οδοστρωμάτων και γεφυρών/σηράγγων).

Τη λέξη asset δεν καλοξέρουμε να τη μεταφράσουμε: όσον αφορά το οδικό δίκτυο, οι περισσότεροι την πρωτοείδαν όταν δημιουργήθηκαν το ΤΑΙΠΕΔ και τα άλλα "ταμεία" για την "αξιοποίηση" (βλ. αποτίμηση και πιθανή πώληση ή άλλου είδους εκμετάλλευση) δημοσίων ακινήτων, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν (και ακόμη συμπεριλαμβάνονται) στρατηγικές οδικές υποδομές. Ωστόσο, είναι κρίμα που δεν συνειδητοποιούμε ότι το καίριο θέμα της διαχείρισης περιουσίας είναι ένα ακόμη στο οποίο ένας αρχαίος φιλόσοφος (Φιλόδημος, 1ος αιώνας π.Χ.) υπήρξε πρωτοπόρος - όπως είχα την ευκαιρία να ανακοινώσω σε πρόσφατο συνέδριο.

Ο Φιλόδημος ήταν επικούρειος και, απλουστευτικά, θα λέγαμε πως η προσέγγισή του στην οικονομία και τη ζωή συνοψιζόταν περίπου στο "προνοούμε και σχεδιάζουμε στρατηγικά, για να μειώσουμε το καθημερινό άγχος (και έτσι να απολαμβάνουμε τη ζωή)". Τώρα που κάποιοι τρέχουν να δουν τι ελέγχθηκε, τι όχι, τι αντέχεται και τι περιορισμοί κυκλοφορίας θα έπρεπε να είχαν μπει σε αυτή τη γέφυρα και σε εκατοντάδες άλλες στο ελληνικό οδικό δίκτυο, αντιλαμβάνομαι ότι αυτά όλα ακούγονται λίγο ως επιστημονική φαντασία. Για να κλείσουμε με την κυρία δήμαρχο, όποτε συνειδητοποιήσει την κατάσταση ας ανάψει ένα κεράκι σε μανουάλι (και σε επτάφωτη λυχνία, δεν κάνει κακό) για να ευγνωμονήσει τον κοινό Θεό όλων που δεν σκοτώθηκε άνθρωπος τις προάλλες στην οδό με το μάλλον σημαδιακό όνομα "Νυρεμβέργης".

(Φωτό από την κατασκευή της γέφυρας στη δεκαετία '80 - πηγή www.kokkinokavalas.gr)

Το σπασμωδικό περιθώριο και οι ευκαιρίες

Όποιος λέει Α πρέπει να πει και το Β, λέει μια γερμανική παροιμία.

Ακόμη κι αν δεν επικυρωθεί η συμφωνία Ελλάδας-πΓΔΜ, και πολύ περισσότερο εφόσον επικυρωθεί, τα θέματα γλωσσικών ή εθνοτικών μειονοτήτων θα τα βρούμε μπροστά μας. Σε δύο χρόνια ή σε είκοσι, μικρή σημασία έχει.

Πώς θα αντιδράσει η Ελλάδα όταν τεθεί το θέμα της αναγνώρισης (σλαβο)"μακεδονικής" -εθνοτικής ή γλωσσικής- μειονότητας στη χώρα μας;

Αυτή την άσκηση πρόβλεψης του μέλλοντος δεν είναι απαραίτητο να την βάψουμε με μελανά χρώματα, κρίνοντας από σπασμωδικούς ή ανόητους χειρισμούς του παρελθόντος. Ούτε και να παρασυρθούμε από ευσεβείς πόθους βασισμένοι σε περιθωριακές αναλύσεις που βλέπουν εξαψήφιο αριθμό κρυπτο-Ελλήνων σε κάθε ένα γειτονικό κράτος.

Στη συγκεκριμένη γειτονική χώρα ένα αντικειμενικό δεδομένο είναι η ανυπαρξία επικαιροποιημένης απογραφής πληθυσμού επί 16 χρόνια. Η Ελλάδα δεν μπορεί να δημιουργήσει μια ομογένεια από το μηδέν. Έχει όμως πραγματικό συμφέρον να χρησιμοποιήσει την επιρροή της, που με τον καιρό και με το βελτιωμένο κλίμα ελπίζω να αυξηθεί ουσιαστικά, ώστε να διεκδικήσει ρόλο παρατηρητή έως και συμμετόχου στη διαδικασία καταμέτρησης του πληθυσμού. Να επιδιώξει να καταγραφούν όλα τα στοιχεία που θα δείχνουν (α) δεσμούς καταγωγής από το σημερινό ελληνικό έδαφος ή/και (β) χρήση ή και απλή γνώση της ελληνικής γλώσσας.

Όπως υπάρχουν στην ελληνική Μακεδονία "κουκίδες" οικισμών με σλαβόφωνο ή δίγλωσσο/πολύγλωσσο πληθυσμό (απομεινάρι του παλιού βαλκανικού μωσαϊκού και των δικών μας απογραφών που έως το 1951 έδειχναν δεκάδες χιλιάδες ομιλητών άλλων βαλκανικών γλωσσών), έτσι και στη βόρεια πλευρά των συνόρων πρέπει να υπάρχουν -και πρέπει να αναδειχθούν- τα αντίστροφα απομεινάρια: οι απόγονοι των εμπόρων του Μοναστηρίου, αυτών που απλά βρέθηκαν από την άλλη μεριά των συνόρων όταν τραβήχτηκαν οι γραμμές, ή και οι περίφημοι ανιθαγενείς στους οποίους (μυωπικά, διαιωνίζοντας αυτή τη σκιά του Εμφυλίου) το κράτος μας αρνήθηκε την ελληνική εθνική ταυτότητα. Όλοι αυτοί μπορεί να δηλώνουν εθνοτικά "Βλάχοι" ή συνηθέστερα (Σλαβο)"Μακεδόνες" αλλά -ταυτόχρονα- να έχουν μια αίσθηση ιστορικής σύνδεσης με τον δικό μας τόπο και ίσως και την επιθυμία, χωρίς να αλλάξουν ταυτότητα, να έρθουν λίγο πιο κοντά στη χώρα που ακόμη και σε δύσκολες φάσεις της μπορούσε και μπορεί (αν το αποφασίσει) να εμπνέει.

Is this my country?

Στις 6 Μαΐου 2012 όλοι στην Ελλάδα αισθανθήκαμε μια έκπληξη. Πολλοί από μας και κάτι σαν άγρια χαρά. Αιτία, ο κατακερματισμός του εκλογικού σώματος. Κανένα κόμμα δεν ήταν πάνω από 20% και στο προσκήνιο είχαν εμφανιστεί καινούργια φρούτα (ή οι ξαφνικά μεγαλωμένοι καρποί). Ο Σύριζα είχε αφήσει τρίτο το Πασόκ - μεγάλη ανατροπή αυτή - και δεξιότερα της Δεξιάς εμφανίστηκε μια δύναμη κοντά στο 20% από λαϊκιστές-εθνικιστές και νεοναζί. Καλά να πάθουν η Νέα Δημοκρατία και ο Πασόκ, ο δικομματισμός είχε πεθάνει, αυτό θέλαμε τελικά. Και, ακόμη, αυτοί ήμασταν - η ψήφος ήταν αν μη τι άλλο αντιπροσωπευτική, χωρίς εμφανείς σκοπιμότητες, μια και είχε προηγηθεί η μεταβατική περίοδος Παπαδήμου που ενταφίαζε το προηγούμενο σύστημα. Αυτοί ήμασταν: ανοιχτά φασίστες, ανοιχτά κομμουνιστές, ανοιχτά αριστεροί, ανοιχτά λαϊκιστές. Με ένα πρωτοφανές χάσμα γενεών, μια και έως την ηλικία των 45 περίπου σχεδόν όλοι έδειξαν την πλάτη στα (πρώην) μεγάλα κόμματα.

Εκείνη τη μέρα βρέθηκα μαζί με (ή γύρω από) κόσμο που ούτε κι ο ίδιος πίστευε τα αποτελέσματα. Οι ετερόκλητοι "αντιμνημονιακοί" πανηγύριζαν, ανεξάρτητα από το όραμα ενός εκάστου για τον κόσμο, τη χώρα και τη ζωή, ενώ όσοι παρέμεναν πιστοί στον δικομματισμό ΝΔ-Πασόκ ή επέλεξαν μικρότερους σχηματισμούς, υποστηρικτές (έστω με επιφυλάξεις) της "συντεταγμένης ευρωπαϊκής πορείας", έβλεπαν με άλλο μάτι αυτή την κοσμογονία. Βλέπαμε, θα έπρεπε να πω, μια και η θέση μου στη διλημματική τοποθέτηση του προβλήματος (που κορυφώθηκε στο δημοψήφισμα του 2015) ήταν σαφής.

Τι σημασία είχε όμως η δική μου θέση μπροστά στα θαυμαστά που συνέβαιναν; Στις πλατείες σιγά-σιγά εμφανίστηκαν λιγοστοί οργανωμένοι οπαδοί των κερδισμένων, που διαπίστωσαν ότι τους στήριξε περισσότερος κόσμος από ποτέ. Πιτσιρίκια (για μένα τον 43άρη που τα έβλεπα) ανέμιζαν σημαίες του Σύριζα και της Ανταρσύα(ς) με εμφανή την έκπληξη και την αμηχανία να συνοδεύουν τη χαρά τους, σαν να βλέπεις οπαδούς του Απόλλωνα (π.χ.) να πανηγυρίζουν ευρωπαϊκό διπλό. Άλλοι πάλι είχαν ξεφύγει πολύ πέρα από την αγνή χαρά. Οι χρυσαυγίτες φέρονταν σαν να είχαν καταλάβει τα ανάκτορα. Στη συνέντευξη τύπου τους, ένας έως τότε άγνωστος με ξυρισμένο κεφάλι ζήτησε από τους δημοσιογράφους (με το γνωστό "εγέρθητου") να δείξουν σεβασμό στον πρόεδρο - έναν τύπο που είχε χαιρετίσει χιτλερικά στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας.

Αυτοί οι τελευταίοι δεν ήταν αλήτες με τσεκούρια που είχαν κάνει κάποιο ντου ή χάπενινγκ. Ήταν αυτοί που ψήφισε 7% (και στις επόμενες ευρωεκλογές 9%) του ελληνικού λαού. Σε ορισμένες περιπτώσεις επρόκειτο για τοπικούς ήρωες, όπως στην Κορινθία όπου άκουσα ότι στην καταμέτρηση ενός χωριού άκουγες μονότονα το ονοματεπώνυμο "Μπούκουρας Ευστάθιος, Μπούκουρας Ευστάθιος...". Όσο όμως κι αν βρήκα εύλογες εξηγήσεις για το φαινόμενο, δυσκολευόμουν και δυσκολεύομαι ακόμη να καταλάβω πώς κάτι τόσο σημαντικό όσο η ψήφος και η πολιτική θέση μπορεί να αντιμετωπίζεται τόσο άκριτα. Είναι δυνατόν να λειτουργούν σαν μέλη όχλου συμπολίτες, άνθρωποι που "γνωρίζουν πέντε γράμματα", συμπαθείς ή και δικοί σου άνθρωποι; Είναι δυνατόν αυτούς που "γουστάρεις επειδή δέρνουν" να μην τους κρατάς σε κάποια σκοτεινή, ιδιωτική γωνιά του εαυτού σου (παρακολουθώντας κατς ή παίζοντας στον υπολογιστή, ξερωγώ) αλλά να τους προβάλεις ως πολιτική λύση;

Αυτό που μέχρι πριν λίγα χρόνια αντιμετωπιζόταν στη σφαίρα των ψυχικών νόσων, της ψυχολογικής υποστήριξης ή του coaching (ακόμη θυμάμαι τον Τόλη που μιλούσε για "τοξικούληδες" στα εταιρικά μας σεμινάρια κι εμείς χαμογελούσαμε) βρέθηκε να μας περιβάλλει όλο και πιο σφιχτά. Οι ακροαριστεροί χωρίς καμία κύρωση συνεννοούνταν για το πώς θα χρησιμοποιούν τους πυροσβεστήρες και άλλα αντικείμενα ως όπλα στις προ του 2015 διαδηλώσεις. Οι ακροδεξιοί σιγοντάρουν ή και υπερθεματίζουν όποτε οι παρελαύνοντες των ειδικών δυνάμεων βροντοφωνάζουν στο ευρύ κοινό τα συνθήματα που μαθαίνουν στις εκπαιδεύσεις τους. Η κυβέρνηση που αποκτήσαμε το 2015 και οι συνοδοιπόροι της δεν έχουν πρόβλημα να πουν ότι για τον θάνατο εκατό ανθρώπων από την πυρκαγιά φταίνει οι ίδιοι και η αυθαίρετη δόμηση. Και σχεδόν όλοι οι Έλληνες πιστεύουν ότι αν ο Αλβανός δείξει χάρτη με την ελληνική Ήπειρο ως αλύτρωτη πατρίδα είναι φανατισμένος εθνικιστής ενώ αν ο Έλληνας κάνει το ίδιο με την αλβανική Βόρειο Ήπειρο (ενίοτε σηκώνοντας και όπλο) είναι αγνός πατριώτης.

Αν η επαγγελματική εξέλιξη ήταν ο καθοριστικός παράγοντας στην απόφαση να μετακινηθώ σε άλλη χώρα, η τοξικότητα (που αποπνέουν τα παραπάνω και πολλά άλλα) είναι εξίσου σημαντική στην απροθυμία μου να ζήσω αυτόν τον καιρό στην Ελλάδα και στην επιθυμία μου να προστατεύσω τουλάχιστον το στενό μου περιβάλλον από τις παρενέργειες. Το αν η τοξικότητα είναι αμιγώς ελληνικό φαινόμενο είναι μια μεγάλη συζήτηση βεβαίως, που έχω την εντύπωση ότι θα την κάνουμε όλο και περισσότερο όσο πλησιάζουν οι ευρωπαϊκές εκλογές, επτά χρόνια μετά από εκείνον τον ελληνικό Μάιο, και ιδίως -πιθανώς με παρόμοια συναισθήματα, χάσματα γενεών και κοσμογονίες- αφού βγουν τα αποτελέσματά τους.

Ο Ζακ δεν ζει

Ο Φοίβος Καρζής (καλή του ώρα, λείπει η πένα του) είχε γράψει στην αρχή της εποχής ΓΑΠ ότι η Ελλάδα -με την διαφαινόμενη έντονη εκδήλωση της κρίσης, στην οποία είχε ήδη περιέλθει- θα γινόταν τα επόμενα χρόνια ένα εργαστήριο πολιτικών πειραματισμών.

Πέρα από το πόσο σοκαριστικά αληθινός βγήκε, θυμάμαι σήμερα τα λόγια του βλέποντας αντιδράσεις σε ένα βίντεο με τη "μισή αλήθεια", από τα πολλά που κυκλοφορούν και που γεννούν εντάσεις ή και εκρήξεις, άξιες μελέτης και ανάλυσης. Όπως ακριβώς στα πειράματα.

Όπως συχνά συμβαίνει, πρωτομαθαίνεις το νέο διαβάζοντας μία από τις αντιδράσεις. Για λυντσάρισμα ταλιμπανικού τύπου, που οδήγησε στο θάνατο ενός ληστή στην Αθήνα, έγραψε πολιτευτής του Πασόκ. 

Το γεγονός συνέβη στη Γλάδστωνος, που βέβαια είναι σοκ σήμερα να τη συγκρίνεις με τον ζωντανό και ανθρώπινο πεζόδρομο, από τον οποίο τουλάχιστον τη μέρα μπορούσες να περάσεις με ασφάλεια - όχι μόνο στα φοιτητικά μου χρόνια (γύρω στο '90) αλλά και μια δεκαετία αργότερα, που πηγαινοερχόμουν για κάτι σεμινάρια πληροφορικής.

Στη γενέτειρα που δεν μένω πια, φαίνεται ότι έχει γίνει φυσιολογική κατάσταση το έγκλημα, μέρα μεσημέρι σε ένα τέτοιο σημείο. Το πολλαπλό έγκλημα, εν προκειμένω. Ήδη από το πρώτο, "μισό" (όπως είπα) βίντεο που προβλήθηκε, καταγράφονται δύο βασικοί τύποι παρανομίας. 

Ένας σχετικά νέος άνθρωπος φαίνεται να έχει εγκλωβιστεί σε κοσμηματοπωλείο, στο οποίο έχει μπει με προφανή σκοπό να κλέψει, και προσπαθεί να βρει τρόπο διαφυγής. Με τον πυροσβεστήρα επιχειρεί να σπάσει τζάμια, παρόλο που βλέπει ότι έξω υπάρχει ήδη κόσμος. Εδώ έχουμε ήδη την πρώτη παρανομία, που οι νομικοί (και μη) συζητούν αν λέγεται ληστεία ή απόπειρα κλοπής. 

Στον έξω "κόσμο" συμπεριλαμβάνονται δύο -εκ των οποίων μαθαίνουμε ότι ο ένας είναι ο "72χρονος καταστηματάρχης"- που τον περιμένουν και τον υποδέχονται με κλωτσιές, καθώς βγαίνει μπουσουλώντας από την σπασμένη προθήκη. Προβάλλει με το κεφάλι και δέχεται εκεί μερικά λακτίσματα, μετά τα πρώτα "τζούφια". Παρεμβαίνουν αυτό που λέμε "οι ψυχραιμότεροι" και το πράγμα σταματάει εκεί. Ο εισβολέας είναι πεσμένος και δεν σαλεύει.

Cut. 

Με βάση αυτό το βίντεο, πάμπολλοι περιγράφουν γλαφυρά τη δεύτερη παρανομία. Μαθαίνουμε ότι ο εισβολέας απεβίωσε αργότερα. Το βίντεο αφήνει την εντύπωση ότι ήταν ανήμπορος. Το ηθικό δίδαγμα βγαίνει μάλλον εύκολα. Είτε ήταν ήδη εξουδετερωμένος από τα τζάμια, και άρα οι κλωτσιές δεν χρειάζονταν, είτε οι κλωτσιές ήταν αυτές που τον αποτελείωσαν. 

Προσπαθώντας να έρθει κανείς στη θέση του καταστηματάρχη και των παρατρεχαμένων, είναι δυσκολότερο να το παίξει αφ' υψηλού. Και πάλι όμως, ο θάνατος είναι καταλυτικός. Είτε είναι απόπειρα κλοπής είτε είναι ληστεία, η τιμωρία της δεν είναι επ' ουδενί η αφαίρεση της ζωής. Άσ' το να πάει στα κομμάτια, αν έχεις αμφιβολία. 

Σωστό. Και ταυτόχρονα σωστό και το άλλο, που έμαθα από συνταξιούχο αστυνομικό πριν πολλά χρόνια. Ο πολίτης έχει τη δυνατότητα να συλλάβει σε ένα επ' αυτοφώρω τελούμενο έγκλημα. Η ακινητοποίηση του δράστη, μέχρι να έρθει η αστυνομία, αποτελεί έως και ηθική υποχρέωση, αν μιλάμε για μια κοινωνία που δεν αδιαφορεί και που δεν αναρωτιέται "πού είναι το κράτος" ενώ παραμένει άπραγη.

Στο βίντεο λοιπόν, η τελευταία κλωτσιά πέφτει στο κεφάλι και δίνει την εντύπωση ότι είναι αχρείαστη, ειδικά αν συνυπολογιστεί ότι ο εισβολέας παραμένει ακίνητος μετά. Η γραμμή είναι έτσι κι αλλιώς λεπτή, όπως σε κάθε ανάλογη περίπτωση "υπέρβασης άμυνας". 

Στη συνέχεια, εισάγονται στο σκηνικό οι πρόσθετες πληροφορίες, που γεννούν νέες και ακόμη πιο ενδιαφέρουσες αντιδράσεις.

Το θύμα, μαθαίνουμε, ήταν "επώνυμο" πρόσωπο, ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστής με το πιασιάρικο μικρό όνομα Ζακ. Την πληροφορία διοχετεύει ο γνωστός αρχιακτιβιστής του χώρου και πάνω της πιάνονται επίσης γνωστοί advocates, που προσπαθούν να ορίσουν την αποδεκτή "φιλελεύθερη" στάση απέναντι στον θάνατο του συγκεκριμένου ανθρώπου. 

Εδώ το πράγμα ήδη αρχίζει και θολώνει. Ακόμη κι αν ο εισβολέας ήταν ο τριχωτός Μπάμπης Σουγιάς από το Ζεφύρι, απόκληρος, κακάσχημος και χωρίς λογαριασμό τουίτερ, τίποτα δεν θα έπρεπε να είναι διαφορετικό στην αντιμετώπιση. Μπήκε στο κοσμηματοπωλείο για να κλέψει, βγαίνοντας έξω έφαγε ξύλο στο όριο της αυτοδικίας. Και στο όριο ζωής και θανάτου.

Ή όχι;

Στο δεύτερο βίντεο που κυκλοφόρησε, πολλές ώρες αφότου εξαντλήθηκε η πρώτη φάση της συζήτησης και των χαρακτηρισμών (ιδίως αυτών, και ιδίως από "δικαιωματιστές" προς τους "νοικοκυραίους", που είναι "γραβατωμένοι χρυσαυγίτες"), ο δράστης προσωρινά ανασταίνεται από τον θάνατο, στον οποίο τον είχε στείλει το λυντσάρισμα. Σηκώνεται, ξεφεύγει από αυτούς που πήγαν να του παράσχουν πρώτες βοήθειες και φεύγει τρεκλίζοντας και παρασέρνοντας τραπέζι στο πέρασμά του. Όπως λέγεται, κρατά ένα κομμάτι από τα σπασμένα γυαλιά της προθήκης, έως ότου τον αναλαμβάνουν κάμποσοι αστυνομικοί, που πέφτουν πάνω του και δυσκολεύονται να τον "κάνουν καλά" - αυτόν, που υποτίθεται ότι πέθαινε αδύναμος και ανίκανος να κάνει περαιτέρω κακό. Δεν ξέρουμε πότε και πώς τελικά πέθανε, παρά μόνο ότι αυτό συνέβη μετά.

Μπορεί να βγει και άλλο βίντεο στη φόρα. Αυτό δεν αλλάζει την ουσία, ότι πέθανε ένας σχετικά νέος άνθρωπος (ήδη με έντονα προβλήματα χρήσης ουσιών, από ό,τι γράφτηκε). Ο καθένας όμως αισθάνθηκε, με την αρχική λειψή πληφορορία, υποχρεωμένος αλλά και έτοιμος να συμπεράνει λεπτομέρειες και να αποδώσει ευθύνες, για πράγματα τα οποία θεωρεί προφανή αλλά δεν είναι -και που εξακολουθούν, last time I checked, να αποτελούν δουλειά συγκεκριμένων και συντεταγμένων αρμοδίων.

Όποιοι αισθάνονται αλληλέγγυοι με τον ΛΟΑΤΚΙ χώρο, θεωρούν στυγνούς καπιταλιστές τους χρυσοχόους όπως και όλους τους επιχειρηματίες ή είναι δοσμένοι στη στήριξη των ναρκομανών θα πάρουν προβλέψιμη θέση, όσο προβλέψιμη είναι και η αντίθετη τοποθέτηση: όσων προβάλλουν στον καταστηματάρχη και τους παρατρεχάμενους αυτά που νιώθουν βαθιά και οι ίδιοι - την αγανάκτηση, τον φόβο, την απογοήτευση από την κατάσταση της πόλης και την πεποίθηση ότι δεν έγινε και τίποτα αν ξυλοφορτώσεις ένα "απόβρασμα". 

Αν ανήκετε σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες, με γεια σας και με χαρά σας. Πείτε ό,τι θέλετε και προσπαθήστε να επηρεάσετε τον δημόσιο διάλογο όπως και τη δίκη που θα ακολουθήσει, είναι δικαίωμά σας. Η φιλική μου προτροπή θα ήταν, όχι μόνο να κρίνουμε αφού ακούσουμε "αμφοίν μύθον", αλλά να περιμένουμε πρώτα να γίνουν πλήρως γνωστά τα ρημάδια τα γεγονότα - για να μη γινόμαστε ρεζίλι όταν βγαίνει ένα καινούργιο βίντεο που διαψεύδει τις βεβαιότητές μας, και να μη μοιάζουμε με πειραματόζωα ή άλλα πλάσματα που χορεύουμε κατά πώς μας χτυπάνε το ντέφι. 

Expresso

Η γενικευμένη επιτάχυνση επηρεάζει τις προσδοκίες μας, παντού.

Παίρνοντας τους τίτλους από την παρουσίαση Συνολάκη, πολλοί είναι πεπεισμένοι ότι το Μάτι θα μπορούσε να εκκενωθεί οργανωμένα σε 57 λεπτά.

Σήμερα διαβάζω ότι ο Ιταλός ΥπΕξ Σαλβίνι θεωρεί ότι το φιλτράρισμα των μεταναστών -για να αποφασιστεί ποιοι δικαιούνται άσυλο και ποιοι όχι- μπορεί να γίνεται γρήγορα, στις βάρκες!

Και το μεν και το δε, φοβάμαι ότι είναι ευσεβείς πόθοι. Προϋποθέτουν ότι η γραφειοκρατία και δη η ελληνική, που συνήθως δεν μπορεί να πάρει τα πόδια της, θα διαχειριστεί σωστά μια επείγουσα κατάσταση.

Δυστυχώς στα 57 λεπτά του Συνολάκη, η ελληνική γραφειοκρατία που ξέρω (ή που ήξερα έως το 2015 - μπορεί να έχουν γίνει αστέρια πια, αλλά αμφιβάλλω) ούτε τους καφέδες για την "έκτακτη σύσκεψη του συντονιστικού οργάνου" δεν θα προλάβαινε να ετοιμάσει. Όχι εκκένωση οικισμού.

(Αν θυμάστε καλά, η συνεδρίαση αυτή υποτίθεται ότι έγινε στις 20:30 της 23/7. Χωρίς τον δήμαρχο Ραφήνας βέβαια και χωρίς να έχει αντικείμενο πρόληψης πια. Οι φλόγες είχαν φτάσει στη θάλασσα και υπήρχαν ήδη νεκροί. Τόσο κατόπιν εορτής, όσο και οι πινακίδες που έβαλε αυτή τη βδομάδα ο δήμαρχος Μαραθώνα στο Μάτι, που δείχνουν προς "Παραλία". Στα ελληνικά μόνο, διότι ποιος τους νοιάζεται τους ξένους, και πώς να το προφέρεις; "Παραλάια";...)

Κι όσο για τους μετανάστες, που φτάνουν όπως φτάνουν με τις βάρκες και τους κλείνουμε στα hotspot (τρομάρα μας με τις κουλ ονομασίες) σε ντροπιαστικές συνθήκες -εμείς, το λίκνο του πολιτισμού- όπου παραμένουν για μήνες ή χρόνια μέχρι να δοθεί άσυλο, που συνήθως δεν δίνεται γιατί δεν δικαιούνται και μένουν επ' αόριστον γιατί δεν απελαύνονται με ένα "ξου", κι αυτό το ξεχνάμε καμιά φορά... Για τους μετανάστες λοιπόν, ξαφνικά θα βρεθεί ο γρήγορος, μαγικός τρόπος (άραγε με face control από βατραχανθρώπους;) και τσακ, θα λύνεται το πρόβλημα επιτόπου.

Με τη συνδρομή του Λιμενικού, που θα μπορεί κι αυτό να κινητοποιείται και να βρίσκεται (σε 57 λεπτά;) στο θαλάσσιο σύνορο. Του ίδιου Λιμενικού που στο πολυσύχναστο επιβατικό λιμάνι, με καπνούς να έχουν σκοτεινιάσει ήδη πριν τις 18:00 τον ουρανό, εδέησε να κινητοποιηθεί -σύμφωνα με το ίδιο του το ημερολόγιο- μετά τις 18:50, αφού δηλαδή είχαν διεκπεραιωθεί οι αφίξεις και αναχωρήσεις της ακτοπλοΐας.

Πάω για καφέ.

Ανοιχτές επιστολές και κλειστά μυαλά

Έμαθα ότι με την πολυσυζητημένη όσο και τραγική υπόθεση του νεαρού, που έχασε τη ζωή του στου Φιλοπάππου μετά από βίαιη επίθεση, ασχολήθηκε ένα "Παρατηρητήριο Ρατσιστικών Εγκλημάτων". Αυτή ήταν μια πτυχή που ομολογώ ότι δεν είχα φανταστεί. Άραγε να τον στοχοποίησαν οι δράστες επειδή η φίλη του, με την οποία είχε βγει στη μοιραία νυχτερινή βόλτα, ήταν πορτογαλικής καταγωγής; Ή μήπως τόλμησε να παραβιάσει κάποιο αχαρτογράφητο nonwhite γκέτο στην έκταση ενός από τους κεντρικότερους αρχαιολογικούς χώρους;

Σύντομα λύθηκε η απορία μου. Το Παρατηρητήριο είναι η μετεξέλιξη του ελληνικού τμήματος του Helsinki Watch, που έφερε έως πρόσφατα αυτό το όνομα παρόλο που είχε εκλείψει ο λόγος ύπαρξής του. Όσο ακόμη μνημόνευε τη φινλανδική πρωτεύουσα, είχε γίνει γνωστό για την υποκίνηση δικαστικής διαδικασίας κατά συγγραφέως, επειδή υποτίθεται παρακινούσε τον κόσμο σε εγκλήματα κατά αλλοθρήσκων.

Μετά την ατυχή (για το Παρατηρητήριο) εξέλιξη αυτής της υπόθεσης, φαίνεται ότι η προσοχή μετατίθεται σε πρόσωπα λιγότερο επιφανή, που εικάζεται ότι αδυνατούν να βρουν τόσο καλούς δικηγόρους. Ο κωδωνοκρούστης, λοιπόν, αυτή τη φορά τα βάζει με τη μητέρα του "Νίκου του Φιλοπάππου". Το έγκλημα, κατά τους παρατηρητές, δεν είναι το νυχτερινό πλεύρισμα του ζευγαριού, η απειλή με μπουκάλια, το άρπαγμα της αλυσίδας και η ενδεχόμενη ώθηση κατά τη μοιραία πτώση στα κατσάβραχα. Έγκλημα και μάλιστα ρατσιστικό, ιδιώνυμο δηλαδή, κατηγορείται ότι διέπραξε η μάνα του Νίκου.

Η επίμαχη πράξη συνίσταται στη συγγραφή ανοιχτής επιστολής που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στην Καθημερινή. Οι ανοιχτές επιστολές παλιά ήταν πραγματικά κάτι βαρύγδουπο. Για την αποτελεσματικότητά τους μπορούμε να συζητήσουμε (στην Καθημερινή του 1941, π.χ., το γράμμα του εκδότη προς τον Χίτλερ δεν νομίζω ότι άλλαξε τον "ρουν της ιστορίας") αλλά σίγουρα ικανοποιούν -όπως και κάθε γραφή, π.χ. αυτή εδώ- την ανάγκη του συγγραφέα να "τα πει" και να "τα βγάλει από μέσα του". Ειδικά αν αυτό που έχεις μέσα σου είναι ο τραγικός θάνατος του ξενιτεμένου γιου σου, εν μέσω διακοπών.

Σήμερα η δημοσιότητα είναι πολύ πιο προσβάσιμη στον πολίτη που θα ερωτηθεί από τα (αχόρταγα συχνά) ΜΜΕ, που έχει το δικό του βήμα μέσω κοινωνικών δικτύων, που μπορεί να γράψει και να στείλει urbi et orbi ένα κείμενο (καλοδουλεμένο ή μη) σε ελάχιστο χρόνο και με μόνο ένα πληκτρολόγιο και μια σύνδεση ίντερνετ. Η μητέρα λοιπόν θεώρησε σκόπιμο να γράψει για την υποβάθμιση της Αθήνας λόγω εγκληματικότητας, και την τραγικότητα του να χάσει σε αυτήν (στην ίδια του την πατρίδα) τη ζωή του το παιδί της, που το είχε "καλοδεχτεί η Σκωτία".

Σε σχέση με αυτά που περιγράφουν άνθρωποι που ζουν στην Αθήνα αλλά και με αυτά που βλέπει κανείς σε μια απλή βόλτα, ακόμα και μέρα μεσημέρι, οι εκφράσεις της μητέρας -αν και εμφατικές- μόνο ακραίες δεν είναι. Δεν έχει "αδηφάγες συμμορίες" η Αθήνα; Για ρωτήστε π.χ. τους αστυνομικούς στα τμήματα του κέντρου. Δεν κινδυνεύουν οι επισκέπτες ακόμα και μέρα μεσημέρι; Κάντε μια βόλτα στην Πλατεία Κοτζιά (τον πάλαι ποτέ ζωντανό ανθρώπινο κόμβο) και πείτε μου. Προκαλεί ειλικρινή απορία η ενόχληση από τέτοιες διαπιστώσεις, που μάλιστα διατυπώνονται -παρά την οργή και τον συναισθηματισμό- με αρκετά συγκρατημένο ύφος και λεξιλόγιο.

Σε ολόκληρο αυτό το κείμενο η πιο επίμαχη λέξη μπαίνει από την ίδια τη μητέρα σε εισαγωγικά και συνοδεύεται από ερωτηματικό εντός παρενθέσεως. Ας αφήσουμε το ότι δεν θα έπρεπε καν να είναι επίμαχη. Πραγματικά βαριέμαι να παραπέμπω συμπολίτες σε μαθήματα ελληνικής, αλλά σίγουρα τους χρειάζονται. Βγάλαμε οφσάιντ τη λέξη λαθρομετανάστης, επειδή δεν ξέρουμε το αρχαίο επίρρημα λάθρα (κρυφά) αλλά μόνο τα λαθραία εμπορεύματα. Πάμε τώρα να βγάλουμε άκυρη και τη λέξη μελαμψός, που προέρχεται από το επίθετο μέλας (μαύρος) και το ουσιαστικό όψη. Αφενός η λέξη είναι μια χαρά, αφετέρου τα χαρακτηριστικά των δραστών, όπως περιγράφηκαν, μάλλον δεν αντιστοιχούσαν στον μέσο Λευκορώσο ή Ισλανδό. (Φυσικά υπάρχει μπόλικη "λευκή" και ελληνική εγκληματικότητα, κι αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε όταν γενικεύουμε - αλλά αυτό το λέω εγώ ο ψύχραιμος που μόνο κλοπή έχω υποστεί στο κέντρο, όχι βίαιη επίθεση.)

Το ότι η επιστολή είχε "παραλήπτη" τον πρωθυπουργό ήταν βέβαιο ότι θα ενεργοποιούσε συγκεκριμένες αντιδράσεις. Την ίδια μέρα διάβασα το εξοργιστικό επιχείρημα ότι "κι άλλες μανούλες έκλαψαν, αλλά δεν έγραψαν ανοιχτή επιστολή", λες και η χαροκαμένη έπρεπε να δώσει λογαριασμό για το πώς θα αντιδράσει, στην κάθε μετριότητα που ζει τη ζωούλα της. Όσο για το Παρατηρητήριο, αυτό ήδη από εποχής Ελσίνκι ήταν τόσο βαρετά προβλέψιμο: έσπευδε, για παράδειγμα, να "καρφώσει" σε ένα απροσδιόριστο κοινό συνταρακτικά ολισθήματα, όπως π.χ. το να αποκαλούν οι Έλληνες "Σλαβομακεδόνες" αντί για σκέτους Μακεδόνες τους κατοίκους της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας με την οποία συνορεύουμε.

Σας αφήνω γιατί έχουμε και δουλειές. (Άλλοι έχουν, καθώς φαίνεται, πολύ ελεύθερο χρόνο. Κι άλλοι δεν έχουν πια χρόνο.)

Λεπτή γη που πρασινίζει

Σε ένα τοπίο Άν(υ)δρο, όνομα και πράγμα (όπως στη φωτό), το πράσινο συγκεντρώνεται γύρω από την ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα. Η λιγοστή γη συγκρατείται με αναβαθμούς και τα περισσότερα δέντρα βρίσκονται γύρω από κτίσματα.

Την ύπαιθρο την εγκατέλειψε ο Έλληνας για σοβαρούς και έγκυρους λόγους, που δεν περιορίζονταν στην πρόσκαιρη ανέχεια και την έλξη της πρωτεύουσας. Ο βασικότερος ανθρωποδιώχτης ήταν το νοσηρό κοινωνικό κλίμα. Δεν ήταν αστός και δεν έγινε αστός ο μέσος συμπολίτης. Δεν έχει καν μάθει να πετά τα σκουπίδια στον κάδο.

Με το μυαλό στο χωριό, όχι μόνο δεν αγάπησε την πόλη αλλά πάντα ένιωθε μια ενοχή. Την εποχή που αγόραζε ηλεκτρικό ψυγείο και ζούσε την "πολυτέλεια" του εσωτερικού καμπινέ, γέμιζε τα σχολικά αναγνωστικά και το curriculum με μπόλικη αγάπη για την εξοχή και απέχθεια για την πόλη και την βιομηχανία - κι ας τον τάιζαν αυτές.

Κακό το τσιμέντο και η άσφαλτος και καλό το πράσινο ακόμη κι αν ήταν καχεκτικό και αταίριαστο. Η λεπτόγεως μεσογειακή πεδινή νότια/ανατολική Ελλάδα έπρεπε να μοιάσει με την Ευρώπη "που θέλαμε". Αλλά και στη μικροκλίμακα της εργατογειτονιάς, της πολυκατοικίας και της ψευτοπλατείας έσκαγε μύτη το πράσινο, συχνά με ταμπέλα "να μην το πατάμε", μπας και ξεκολλούσε κάποτε η στατιστική από τα δύο κόμμα κάτι τετραγωνικά μέτρα πρασίνου ανά κάτοικο που μας αντιστοιχούσαν.

Ανίκανοι να συντηρήσουμε ακόμη και τα ψωραλέα άλση, αρκούμασταν στο να κλαίμε για τα ετήσια καμμένα, να αποδίδουμε στους γκρίζους λύκους και στους κακούς οικοπεδοφάγους το σύνολο των πυρκαγιών - και να δεχόμαστε τους παραλογισμούς που υπαγόρευαν ότι δασικό γίνεται οτιδήποτε παραλείπεις να συντηρήσεις και ρουμανιάζει.

Οι πόλεις απλώθηκαν σε εκτάσεις που έπαψαν να καλλιεργούνται (διότι εμείς πάψαμε να καλλιεργούμε, μέχρι που φέραμε τους μετανάστες να το κάνουν). Νέες εξοχικουπόλεις και προάστια έδωσαν πρόσθετες διαστάσεις στη μεγαλούπολη που κάποτε μας απωθούσε ως τσιμεντούπολη, καθώς και στις ανά τη χώρα μικρογραφίες της.

Με την αυξανόμενη συγκέντρωση μόνιμης κατοικίας γύρω από τις πόλεις υπήρχε η ελπίδα, αυτές οι απρόσωπες συγκεντρώσεις παραθεριστών να αποκτήσουν μια στοιχειώδη ψυχή - κοινότητες ανθρώπων που θα νοιάζονταν για τη υπόσταση των περιοχών και των μικρών τους κοινωνιών. Προς το παρόν κυριαρχούσαν οι σύλλογοι (κάνε κι εσύ έναν, μπορείς) οικιστών ή εξωραϊστικοί ή αυτοσχέδιοι. Ή το ατομικό τίποτα και η ιδιωτική πρωτοβουλία ή αυθαιρεσία.

Αυτή είναι η χώρα, που μπορεί να καυχιέται για τις καλύτερες παραλίες και το νόστιμο φαγητό και το χύμα γενικώς, και να χαντακώνεται από αυτό το ελκυστικό χύμα, στην καθημερινότητα και στην έκτακτη ανάγκη. Η χώρα στην οποία με το κυάλι ψάχνεις μια όμορφη πόλη ή έναν λειτουργικό οικισμό.

Σε αυτήν την χώρα, το τελευταίο που φταίει και που μπορεί να καταδικαστεί (και ντροπή σε όσους έσπευσαν να το κάνουν) είναι η φροντίδα του καθενός για τον χώρο του, το πρασίνισμα της έκτασης που του ανήκει, είτε πρόκειται για μπαλκόνι είτε για κτήμα, είτε φύτεψε μεταμοντέρνα είτε επιδίωξε το δικό του κράμα σκιάς, ομορφιάς και ωφέλειας.

Κυκλοφοριακή διαχείριση σε πραγματικό χρόνο

Κρατήστε αυτό το σκαρίφημα από το άρθρο καθηγητή στην "Καθημερινή" περί κυκλοφοριακής διαχείρισης.

Σύντομα θα πρέπει να μιλήσουμε για τη σημασία της κυκλοφοριακής διαχείρισης σε πραγματικό χρόνο. Υπάρχουν άνθρωποι με μεγάλη εμπειρία στην Ελλάδα - πολλοί π.χ. εργάστηκαν στους Ολυμπιακούς του 2004 και θα έπρεπε να αποτελούν τη "θεσμική μνήμη" στην Τροχαία και την Περιφέρεια Αττικής. Αφήνω τελευταίους but not least τους πρώην συναδέλφους μου στους αυτοκινητοδρόμους.

Νωρίτερα και για τη συγκεκριμένη πυρκαγιά θα πρέπει να μάθουμε γεγονότα και χρόνους:

- Αν ο αποκλεισμός στα 4 σημεία που ανακοίνωσε η ΕΛΑΣ ήταν το μόνο μέτρο κυκλοφοριακής διαχείρισης από ξηράς. Τι άλλο έγινε και πότε;

- Αν η επιχειρησιακή απόφαση του ΠΣ ήταν να αφεθεί η φωτιά με τον δυτικό άνεμο να φτάσει έως τη θάλασσα και να "σβηστεί μόνη της", εξασφαλίζοντας ότι τουλάχιστον δεν θα επεκταθεί στον κυρίως οικισμό της Ραφήνας και το δάσος/κατασκηνώσεις του Αγ. Ανδρέα. Τι αποφασίστηκε και πότε;

- Αν (και πότε) για την έκταση που θα "θυσιαζόταν" λήφθηκε υπόψη ότι υπήρχαν μερικές χιλιάδες άνθρωποι που θα έπρεπε να απομακρυνθούν, πιθανότατα κατά ζώνες και με διαφορετικό τρόπο. (Άλλοι οδικώς, άλλοι πεζοί, άλλοι διά θαλάσσης. Κανένας όμως στην τύχη του μόνο.)

- Τι (και πότε) έγινε για να τους δοθούν κάποιας μορφής ειδοποιήσεις ή οδηγίες και ποια προσπάθεια έγινε για να βοηθηθεί αυτή η απομάκρυνση.

- Αν (και πότε) αξιολογήθηκε η κατάσταση στο ευρύτερο οδικό δίκτυο, που συμπεριλαμβάνει:
1. Την παραλιακή παράπλευρη της Μαραθώνος: Δημοκρατίας-Ποσειδώνος (μέσα από την κρίσιμη έκταση) - για όσο διάστημα θα μπορούσε να αποτελέσει διάδρομο εκκένωσης ή/και τελευταία γραμμή άμυνας για προστασία της διάσωσης.
2. Την Φλέμινγκ και την προέκτασή της έως το λιμάνι της Ραφήνας - και τη διαχείριση κυκλοφορίας πρόσβασης από/προς το φέρι.
3. Τις ευρύτερες παρακάμψεις της Μαραθώνος: π.χ. Διονύσου-Ν. Μάκρης από Βορρά, Αρίωνος και μετά Σπάτων-Λούτσας από Νότο.

- Αν (και πότε) ορίστηκαν και οργανώθηκαν σημεία συγκέντρωσης πληθυσμού, είτε προσωρινής (προς απομάκρυνση π.χ. μέσω θαλάσσης), είτε σε δεύτερο χρόνο (π.χ. στο λιμάνι Ραφήνας ή και άλλα προστατευμένα μέρη όπου εκ των πραγμάτων μεταφέρονταν οι διασωθέντες), τα οποία επίσης χρειάζονταν τη στοιχειώδη διαχείριση προσβάσεων.

Σε όλα αυτά τα σημεία κυκλοφοριακής διαχείρισης δεν προλαβαίνουν να μπουν προσωρινές πινακίδες, εννοείται, αλλά μέσα στις πολλές ώρες που διαρκεί η κρίση προλαβαίνουν να γίνουν πράγματα για να προληφθεί ή να ελαφρυνθεί το κυκλοφοριακό χάος:
1. Περιπολικά τροχαίας στα πιο κρίσιμα σημεία.
2. Οχήματα με φάρο σε άλλα σημεία (πολιτικής προστασίας ή δημοτικής αστυνομίας ή συνεργατών από αυτούς που κινητοποιούνται βάσει σχεδίου) με πεζούς αστυνομικούς αν δεν επαρκούν τα περιπολικά της ΕΛΑΣ, ώστε να υπάρχει και τυπική δυνατότητα επιβολής απαγορεύσεων. (Ή τουλάχιστον βάζοντας, κάθετα, αυτοκίνητα με φάρους.)
3. Ανακοινώσεις σε ΜΜΕ, SMS, διαδίκτυο, VMS περιφέρειας και δήμων.
Έγινε κάτι που να μοιάζει με αυτό; Πότε;

Για την φωτιά της ανατολικής Αττικής (23 Ιουλίου 2018)

Η περιοχή

Στις 23 Ιουλίου 2018 κάηκαν οι περιοχές Νέος Βουτζάς, Μάτι και Κόκκινο Λιμανάκι της Ανατολικής Αττικής. Οι περιοχές είχαν δομηθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου τα τελευταία 50-60 χρόνια. Στο gis.ktimanet.gr μπορείτε να δείτε αεροφωτογραφίες της περιόδου 1945-1960, όπου φαίνεται μια μάλλον κλασική "αγροτοδασική έκταση" (όπως την λένε οι πυροσβέστες, ανεξαρτήτως πολεοδομικών δεδομένων: κυρίως καλλιέργειες με τοπικές συστάδες δέντρων, εν μέρει σε ρέματα). Η έκταση ανήκει σε δύο δήμους σήμερα: Μαραθώνα (το Μάτι και το μεγαλύτερο μέρος του Βουτζά) και Ραφήνας (το Κόκκινο Λιμανάκι), με όριο ένα ρέμα. Πευκοδάσος ήταν -και παρέμεινε- η περιοχή των στρατιωτικών και λοιπών κατασκηνώσεων.

Ο Νέος Βουτζάς έχει πάρει το όνομά του από το παλιό εύπορο προάστιο της Σμύρνης αλλά δεν ήταν συνοικισμός προσφύγων. Μεταπολεμικά άρχισε να δομείται, στην πλαγιά. Το Μάτι και το Κόκκινο Λιμανάκι είναι προς την παραλία, κάτω από την Μαραθώνος. Αν και συνεχόμενοι έχουν διαφορετικές φυσιογνωμίες. Το Μάτι είναι μια ήπια πλαγιά, με κάθετες ευθείες, που δείχνουν να αντιστοιχούν σε παλιά ορθογώνια αγροτεμάχια. Το Κόκκινο Λιμανάκι μοιάζει περισσότερο με τις "κλασικές" γειτονιές της παραλιακής Αττικής, με πιο ακανόνιστη διάταξη δρόμων, καθώς και το εδαφικό ανάγλυφο είναι διαφορετικό: απόκρημνες ακτές με ύψος πάνω από 20 μέτρα κατά κανόνα.

Οδικός άξονας της παραλιακής ζώνης είναι η οδός Δημοκρατίας που ξεκινά από την Ραφήνα και κινείται γενικά βόρεια, πλησιάζοντας τη θάλασσα, την οποία και συναντά οριακά στο τέλος της (Αργυρά Ακτή). Μπαίνοντας στο Μάτι ονομάζεται Ποσειδώνος και είναι μια "εσωτερική παραλιακή" μια και υπάρχει δόμηση προς τη μεριά της θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων και μερικών ξενοδοχείων. Στο μέσο του Ματιού υπάρχει ένα λιμανάκι αναψυχής και στα λίγα τετράγωνα προς βορράν ο δρόμος είναι σε χαμηλότερο υψόμετρο και εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη παραλία του οικισμού, λίγο πριν τα όρια του Αγίου Ανδρέα. Η Ποσειδώνος -μετά από μια παράκαμψη για τις κατασκηνώσεις- συνεχίζεται με το ίδιο όνομα προς το Ζούμπερι και τη Νέα Μάκρη.

Η ακτογραμμή έχει ποικίλες όψεις. Η κύρια παραλία λουομένων στο Κόκκινο Λιμανάκι (με κάμπινγκ παλαιότερα, τώρα παραλιακό κέντρο) είναι επιμήκης και στενή, στο κάτω μέρος μια απόκρημνης ακτής. Στην Αργυρά Ακτή υπάρχει ένας μικρότερος όρμος (με ταβέρνα και καφέ) και τέλος στο Μάτι είναι η παραλία που αναφέρθηκε βόρεια από το λιμάνι. Τα άλλα είναι βράχια και σχετικά απροσπέλαστοι όρμοι. Δεν κατασκευάστηκε ποτέ, ούτε φαίνεται να προβλέφθηκε ένα θαλάσσιο μέτωπο ή έστω ένας συνεχόμενος διάδρομος πεζών. Με τοπικές εξαιρέσεις το λιμανάκι αναψυχής και τις τρεις ακτές λουομένων, η θέα στην θάλασσα (και η πρόσβαση, όπου το επέτρεπαν τα βράχια) ήταν κυρίως ιδιωτική υπόθεση για όσους είχαν σπίτια στην έξω πλευρά της Ποσειδώνος και ανατολικά από την Δημοκρατίας - καθώς και για τα ξενοδοχεία. Βασικός πόλος αναψυχής ήταν το "κέντρο" του Ματιού, στο ύψος του λιμανιού, με τα πασίγνωστα σινεμά Ρία και Μαϊάμι.

Με λίγα λόγια το Μάτι, το Κόκκινο Λιμανάκι και ο Βουτζάς είναι συνήθεις τόποι παραθεριστικής κατοικίας, με πολλές ομοιότητες προς πολλούς άλλους τόπους της Αττικής και της υπόλοιπης χώρας. Οι περισσότεροι δρόμοι έγιναν στενοί και χωρίς πεζοδρόμια. Τα περισσότερα σπίτια -είτε τα πιο ευρύχωρα στο Μάτι και τον Βουτζά είτε τα στενότερα στο Κόκκινο Λιμανάκι- είχαν αρκετά δέντρα, όπως ήταν εύλογο για "εξοχικά". Η έλλειψη πρασίνου στο λεκανοπέδιο, από το οποίο αποδρούσαν (για παραθερισμό και πλέον και μόνιμα) οι ιδιοκτήτες, αντισταθμιζόταν με το παραπάνω. Πολλοί αφηγούνται ότι τα δασαρχεία ενθάρρυναν -πανελληνίως- αυτή την εξέλιξη, παρέχοντας κυρίως πεύκα (και επιμένοντας ταυτόχρονα στην απαγόρευση κοπής δέντρων).

Η φωτιά ξεκίνησε πριν τις 5μμ στην περιοχή Νταού Πεντέλης. Αυτή είναι στα ανατολικά όρια του δήμου Πεντέλης και του ομώνυμου όρους. Μετά από αρχική ασάφεια για την εξέλιξή της έγινε σαφές ότι κατευθύνεται ανατολικά, με ισχυρό άνεμο. Στις 5:45 έφτασε στο Λύρειο Ίδρυμα, που βρίσκεται στο άνω όριο του Νέου Βουτζά, ενώ στο διάστημα μεταξύ 6 και 7 φαίνεται ότι πέρασε κάτω από την Μαραθώνος. Συνολικά κάηκαν γύρω στα 12-13 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από τα οποία περίπου τα μισά αντιστοιχούν σε κατοικημένη περιοχή. Γύρω στα μεσάνυχτα αναφέρθηκε ότι η φωτιά βρισκόταν "σε ύφεση" ενώ το επόμενο πρωί ήταν ακόμη ορατές ενεργές εστίες.

Οι άνθρωποι

Η φωτιά ήταν μεγάλης αλλά όχι πρωτοφανούς έκτασης. Την ίδια μέρα, νωρίτερα, είχε εκδηλωθεί μεγαλύτερη πυρκαγιά στην Κινέτα της δυτικής Αττικής. Οι φωτιές δεν είναι σπάνιο φαινόμενο στο μεσογειακό κλίμα. Η συγκεκριμένη ωστόσο (σε Βουτζά, Μάτι και Κόκκινο Λιμανάκι) προκάλεσε μεγάλο αριθμό θανάτων, ήδη (με τα γνωστά δεδομένα της 29/7/2018, συμπεριλαμβανομένων των μη ταυτοποιημένων σορών) 91 ανθρώπων. Ο απολογισμός ήδη υπερβαίνει αυτόν της Ηλείας το 2007 και εκφράζονται φόβοι για βαρύτερες απώλειες.

Οι πρώτοι νεκροί φαίνεται ότι αναφέρθηκαν γύρω στις 8:30μμ, όταν ο δήμαρχος Ραφήνας έκανε σχετική δήλωση στις ειδήσεις του Αντέννα. Πριν τις 10μμ γινόταν λόγος επίσημα για 6 τραυματίες. Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση για θανάτους έγινε στις 2:30πμ (6 ώρες αργότερα), οπότε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανακοίνωσε 20 νεκρούς.

Είχε μεσολαβήσει (11:30μμ) η on camera "ενημέρωση" του πρωθυπουργού, ο οποίος εκείνη τη μέρα ταξίδευε στη Βοσνία και γύρισε εσπευσμένα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο σχετικό βίντεο δεν γίνεται καμία αναφορά σε νεκρούς. Οι υπουργοί και αξιωματικοί ανέφεραν στον πρωθυπουργό και την περιφερειάρχη Αττικής ότι η φωτιά είναι σε ύφεση και, σχεδόν τηλεγραφικά, την ανθρώπινη διάσταση. Συγκεκριμένα -αφού γίνεται λόγος για τρία σημεία συγκέντρωσης κοινού- λέγεται ότι έχουν σταλεί "φέρι μποτ και πλωτά μέσα" για να "μεταφερθούν από το λιμάνι της Ραφήνας σε ασφαλές σημείο κάτι άτομα". Ο πρωθυπουργός συνειδητοποιεί τι του λέγεται και ρωτά: "Δηλαδή, ήταν εγκλωβισμένος κόσμος στο λιμάνι;" Απάντηση: "Ήταν εγκλωβισμένος κόσμος σε ένα μικρό λιμάνι στο Μάτι, και στο Κόκκινο Λιμανάκι". Μετά παρεμβαίνει ο αναπληρωτής υπουργός υγείας, που μιλά για βαριά τραυματίες (χωρίς αριθμό) και για τα νοσοκομεία που τους δέχονται. Στη συνέχεια συζητούνται οι καιρικές προβλέψεις και προς το τέλος ακούγεται ότι η φωτιά έφτασε "μέσα σε δύο ώρες" έως "το λιμάνι της Ραφήνας".

Εμφανώς το μήνυμα προς το κοινό ήταν ότι η φωτιά είναι σοβαρή και απειλεί ανθρώπινες ζωές αλλά η κατάσταση είναι υπό έλεγχο.

Για το αν η κατάσταση ήταν υπό έλεγχο, υπάρχουν μαρτυρίες με βίντεο, φωτογραφίες, ηχητικά ντοκουμέντα και κάθε δυνατό μέσο. Ο καθένας μπορεί να τις βρει και σε πολλές περιπτώσεις είναι κάτι παραπάνω από συγκλονιστικές.

Η διαχείριση του συμβάντος

Χωρίς επίσημο χρονικό είναι αδύνατη η εξαγωγή συνολικών συμπερασμάτων, αλλά οι κρίσεις και παρατηρήσεις που θα δείτε εδώ μπορεί να φανούν χρήσιμες στη συζήτηση που ούτως ή άλλως γίνεται.

1. Σχέδια έκτακτης ανάγκης, προληπτική απομάκρυνση και διάσωση. Σε ετήσια βάση εκδίδεται ένα "σχέδιο" για τις πυρκαγιές από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ), που αφορά όλη τη χώρα - το φετινό είναι αναρτημένο εδώ. Το σχέδιο κάνει αναφορά και σε εγκύκλιο (του 2015) περί "οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών" (ο όρος εκκένωση δεν χρησιμοποιείται, καθώς αφορά την -διαφορετική- περίπτωση εγκαταστάσεων), η οποία είναι αναρτημένη εδώ. Η εγκύκλιος, με τη σειρά της, κάνει λόγο και για "μνημόνια ενεργειών" περιφερειών και δήμων για τέτοιες περιπτώσεις, μια και οι τοπικές αρχές είναι αυτές που υλοποιούν - με εισήγηση του Πυροσβεστικού Σώματος (ΠΣ), που έχει το επιχειρησιακό πρόσταγμα. Δεν βρήκα αναρτημένα τέτοια "μνημόνια" για την Αττική, τη Ραφήνα ή τον Μαραθώνα κι έτσι δεν μπορώ να ξέρω αν συμπεριλαμβάνουν κάτι πέρα από τα συνήθη για τέτοια έγγραφα, που είναι επανάληψη των διαδικασιών και κατάλογοι με ονόματα αρμοδίων και συνεργατών προς ειδοποίηση, διαθέσιμων μέσων (π.χ. μηχανημάτων), θέσεων υδροστομίων κ.λπ. Δεν ξέρω επίσης αν η περιφέρεια ή οι δήμοι έκαναν κάποιας μορφής άσκηση.

Στη συνέντευξη τύπου των Αρχών στις 27/7, ο αρχηγός του ΠΣ στο σχετικό ερώτημα (αν υπήρχε εισήγηση απομάκρυνσης) απαντά ότι υπήρχε εισήγηση αλλά αδυνατεί να προσδιορίσει την ώρα, λέγοντας ότι "το ζήτημα όλης της διάρκειας [sic] του συμβάντος ήταν γύρω στη μιάμιση ώρα" και ότι σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες (του σχεδίου και της εγκυκλίου) το ζητούμενο είναι η "ασφαλής απομάκρυνση εγκαίρως" και ότι δεν υπάρχει παγκόσμιο προηγούμενο εκκένωσης πληθυσμού 15-20 χιλιάδων κατοίκων. (Διαβάζουμε βέβαια ότι στην Καλιφόρνια αυτές τις μέρες δόθηκε εντολή εκκένωσης σε 38 χιλιάδες κατοίκους.) Στη συνέχεια από τον υπαρχηγό του ΠΣ και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο επιχειρούνται μακροσκελείς εξηγήσεις που συντείνουν στο ότι τελικά δεν έγινε εκκένωση γιατί (α) δεν την αποφασίζει εν τέλει το ΠΣ αλλά η αυτοδιοίκηση, (β) αντικειμενικά ο κόσμος δεν προλάβαινε να φύγει στον σύντομο χρόνο της "μιάμισης ώρας" στην οποία "ολοκληρώθηκε το φαινόμενο" και "προκλήθηκαν οι θάνατοι", και (γ) ο κόσμος δεν επιθυμούσε να φύγει αλλά να μείνει κοντά στους οικείους του, και γι' αυτό τα λεωφορεία που διέθεσε η Περιφέρεια δεν χρησιμοποιήθηκαν.

Με φωτιές που έκαιγαν και μετά τη δύση του ηλίου και τοπικά έως το επόμενο πρωί δεν είναι κατανοητό πώς ακριβώς ορίζεται η διάρκεια του φαινομένου ως μιάμιση ώρα.

Ωστόσο, ο αναπληρωτής υπουργός περιβάλλοντος, το βράδυ της φωτιάς, είχε πει ότι "τώρα [11:30μμ περίπου] κάνουμε εκκένωση προς το λιμάνι της Ραφήνας". Δεν ήταν βέβαια προληπτική απομάκρυνση κατοίκων αυτό, αλλά διάσωση. Το πότε ξεκίνησε η διάσωση δεν είναι σαφές. Στις 6:20μμ στο λιμάνι της Ραφήνας (δηλ. στη μιάμιση ώρα "ολοκλήρωσης" του φαινομένου) δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι βρισκόταν διάσωση σε εξέλιξη: το φέρι από Άνδρο άραξε και ξεφόρτωσε κανονικά. Το σίγουρο είναι ότι αυτές οι επιχειρήσεις (από Ναυτικό, Λιμενικό και ιδιώτες συμπεριλαμβανομένης της ακτοπλοΐας) έγιναν κυρίως μέσα στη νύχτα. Πριν τη δύση του ηλίου είναι οι περισσότερες φωτογραφίες και βίντεο που κυκλοφόρησαν με ανθρώπους εγκλωβισμένους σε διάφορα σημεία της ακτής. Κάποιοι από τους θανάτους αναφέρθηκε ότι προκλήθηκαν κοντά ή και μέσα στο νερό.

2. Διαχείριση κυκλοφορίας. Στη συνέντευξη της 27/7 ο αρχηγός της ΕΛΑΣ δήλωσε "περήφανος" για την κυκλοφοριακή διαχείριση, η οποία συνίστατο στον αποκλεισμό εισόδου (από 6:13μμ) στη Λ. Μαραθώνος, αφήνοντας ανοιχτή την έξοδο για να φεύγουν τα αυτοκίνητα, ενώ λίγα λεπτά αργότερα οι φλόγες αρχίζουν να τη διασχίζουν προς Μάτι. Το αναπάντητο και τραγικό κομμάτι της κυκλοφοριακής διαχείρισης όμως είναι ο διάδρομος Δημοκρατίας-Ποσειδώνος, κατά μήκος του οποίου (ειδικά στα όρια των δήμων, στο ύψος του "Κάβου") φαίνονται καθαρά τα καμμένα αυτοκίνητα, σε τριπλή σειρά, στο οπτικό υλικό που κυκλοφορεί. Ο υπαρχηγός ΠΣ χρησιμοποιεί την ατυχή λέξη συνωστισμός αναφερόμενος στους κατοίκους και παραθεριστές που, "αν κάνανε προσπάθεια διαφυγής ακόμα και 30 λεπτά νωρίτερα, θα επιτάχυναν κατά 30 λεπτά την πορεία τους προς την πυρκαγιά".

Πέραν της Μαραθώνος, δεν βρήκα στοιχεία, πέρα από ένα tweet της ΕΛΑΣ - στο οποίο μετά τις 8μμ αναφέρεται αποκλεισμός της Ποσειδώνος από Κόκκινο Λιμανάκι προς Νέα Μάκρη. Δεν ξέρω αν έγινε νωρίτερα προσπάθεια επιβολής κάποιου είδους προληπτικής ρύθμισης στον άξονα Δημοκρατίας-Ποσειδώνος, ο οποίος ως εσωτερικός του οικισμού και κοντινός στην παραλία θα ήταν κρίσιμος για πολλούς: για την ίδια την πυροσβεστική (αν ήθελε να τη χρησιμοποιήσει ως τελευταία γραμμή άμυνας, για να προστατεύσει τη διάσωση των ανθρώπων από θαλάσσης) και φυσικά για το κοινό που θα έτεινε να χρησιμοποιεί τον διάδρομο ως είσοδο (με κομμένη την είσοδο στη Μαραθώνος) και φυσικά ως έξοδο: ξέρω ανθρώπους που διασώθηκαν φεύγοντας από το βόρειο μέρος της Ποσειδώνος, προς Νέα Μάκρη. Ο δρόμος ειδικά στην Ραφήνα ως "Δημοκρατίας" είναι πολύ στενός και αυτός μάλλον θα ήταν ένας λόγος παραπάνω για να "κρατηθεί".

Παρόλο που ο υπαρχηγός ΠΣ (ομιλητικότερος του αρχηγού) αποδομεί και τον πολυσυζητημένο ρόλο της Μαραθώνος ως αντιπυρικής ζώνης, θα είχε ενδιαφέρον να καταλάβουμε από τους πυροσβέστες αν η τετραλώριδη λεωφόρος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με ένα ρεύμα δοσμένο στην πυρόσβεση (το προς Αθήνα) και το ανατολικό διλώριδο να μείνει για την όποια διαφυγή, όσο θα δινόταν η μάχη. Οι συνθήκες της φωτιάς αναφέρθηκε συστηματικά ότι ήταν πολύ δύσκολες για οποιαδήποτε γραμμή άμυνας (ιδίως λόγω ανέμων και ταχύτητας διάδοσης). Ωστόσο θα πρέπει να εξηγηθεί με αρκετή λεπτομέρεια το πώς επιχείρησε η πυροσβεστική: Πόσα οχήματα τελικά πήγαν στο μέτωπο αυτό (δεδομένου ότι υπήρχαν πολλές δυνάμεις ήδη στην Κινέτα) και σε τι χρόνους; Τι θα χρειαζόταν για να σταματήσει η φωτιά στην Μαραθώνος; Ήταν εφικτό;

3. Επικοινωνιακή διαχείριση. Το 2007 ως έναν βαθμό επαναλήφθηκε, με διαγγέλματα και άμεση εξαγγελία (ενισχυμένης μάλιστα τώρα, παρά την πολυετή λιτότητα, επιτήρηση κ.λπ.) οικονομικής βοήθειας από την κυβέρνηση στους πληγέντες. Αναμενόμενες είναι οι προσπάθειες να δοθεί έμφαση στην ταυτόχρονη εκδήλωση πυρκαγιών όπως και να διαδοθούν φήμες περί εκρηκτικών μηχανισμών. Πολύ σύντομα όμως προστέθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση, αυτή της "αυθαίρετης δόμησης στο δάσος". Αυτή προβάλλεται ως κύρια αιτία της καταστροφής (μαζί με τα φυσικά χαρακτηριστικά της φωτιάς) με την εξής λογική: το κράτος δεν είναι σε θέση να εφαρμόσει αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, διότι η ανομία δυσχεραίνει την πρόσβαση - των οχημάτων στους δρόμους και των διαφευγόντων στη θάλασσα.

Το επιχείρημα αυτό προφανώς αποσκοπεί στην απάλυνση των εντυπώσεων από τις ανθρώπινες απώλειες και από τα ερωτηματικά όσον αφορά το επιχειρησιακό σκέλος και τις ανακοινώσεις (για παράδειγμα, μόλις στις 29/7 ανακοινώθηκε αριθμός αγνοουμένων). Ωστόσο, ο σχεδιασμός ανταπόκρισης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης εξ ορισμού έχει πρακτική στόχευση και όχι θεωρητική. Η πυροσβεστική, η αστυνομία, τα ασθενοφόρα επεμβαίνουν με παραδοχές βασισμένες στο πώς είναι τα πράγματα και όχι πώς θα έπρεπε να είναι. Η δε πρόληψη, στον ετήσιο κύκλο οργάνωσής της, έχει κάποια όρια: στο σχέδιο αντιμετώπισης πυρκαγιών του τρέχοντος έτους μπορείς να ζητήσεις να γίνει αποψίλωση και να εξασφαλιστεί η άψογη λειτουργία του δικτύου υδροδότησης, αλλά δεν μπορείς να περιμένεις ότι η Δημοκρατίας θα διαπλατυνθεί και οι πολεοδομικές αυθαιρεσίες θα διορθωθούν.

Το αν άλλοι οικισμοί με λιγότερη ή και καθόλου "αυθαιρεσία" (αν υπάρχουν) θα είχαν καλύτερη μοίρα σε ένα τέτοιο σενάριο όπως της 23/7, θα άξιζε να το εξετάσουν όσοι καλόπιστα πιστεύουν ότι το κακό έγινε στο Μάτι επειδή ήταν το Μάτι (ή μάλλον το Κόκκινο Λιμανάκι).

Επιπλέον, ακόμη κι αν κάποιος αποδεδειγμένα έχει αυθαιρετήσει, οφείλεις ως κράτος να προστατέψεις την ζωή του ως υπέρτατο αγαθό. Το να δίνεις την εντύπωση ότι "κατηγορείς" τα θύματα μπορεί να γίνει μπούμερανγκ.

Η κόντρα με συγκεκριμένο "επιθετικό" τηλεοπτικό σταθμό επίσης δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Επίσης μπορεί να οπισθοκροτήσει - τα ΜΜΕ έχουν "μνήμη" και αν επιβάλεις εμπάργκο απλά δεν θα ακουστείς.

Γιατί όλα αυτά

Οι περιοχές που κάηκαν δεν ανήκαν από αυτές που θα σύστηνα ως ελκυστικές σε ξένους επισκέπτες. Έχω όμως φιλοξενηθεί εκεί και επιπλέον ξέρω πόσο σημαντικό είναι το σπίτι στην εξοχή (που το έχεις περιποιηθεί όπως μπορείς καλύτερα), ως καταφύγιο για το σαββατοκύριακο ή τις διακοπές - κι ας σνομπάρεται η "δεύτερη κατοικία". Για πολλούς από τους ανθρώπους ήταν απόκτημα κόπων έως και καμάρι. Το σπίτι που είχα μείνει το καλοκαίρι του 1979 έγινε κάρβουνο, οι ιδιοκτήτες ευτυχώς γλίτωσαν. Ένας σημερινός φίλος έχασε το δικό του σπίτι, άλλος έπαθε ζημιές και κινδύνευσαν μέλη της οικογένειάς του. Πολλοί άγνωστοί μου αλλά εξίσου συνάνθρωποι πέθαναν ή τραυματίστηκαν. Δεν ξέρω αν τραυματίστηκαν ένστολοι και μη -άνθρωποι που βοήθησαν- ωστόσο έζησαν κι αυτοί από τη σκοπιά τους το κακό. Είχα πιστέψει ότι το 2007 ήταν αρκούντως βαρύ κι ότι θα είχαμε μάθει. Δεν έχουμε μάθει: χειρότεροι γινόμαστε. Αν κάπου υπάρχει ελπίδα (πέρα από την, συχνά εκπληκτική, ανθρωπιστική ανταπόκριση) δεν είναι στη σιωπή και στο κουκούλωμα αλλά στη φωνή και τη διαφάνεια. Όσο περισσότερο τα συζητάμε δεν απαλύνεται μόνο η στενοχώρια, αυξάνουμε -ή έτσι πιστεύω- την πιθανότητα να αποκομίσουμε όλοι κάτι χρήσιμο για το αύριο.

Τραγουδήστε μαζί μας, μέρος 2ο και τελευταίο

Σε πιο φιλόπατρι τόνο αλλά επίσης χωρίς ακρότητες το έτερο άσμα των Ζάπρεσιτς Μπόιζ, με το οποίο θα κλείσουμε το αφιέρωμα στους φιναλίστ Κροάτες. Πάντα θυμόμαστε ότι το R μεταξύ συμφώνων τονίζεται σαν να ήταν φωνήεν: Χ'ρβατσκα, σ'ρτσε. Ό,τι έχει σημαδάκι προφέρεται παχύ, το σκέτο C προφέρεται "τσ" όπως στην κοινή νεοελληνική.

Igraj moja Hrvatska 
Kad te vidim ja 
Srce mi gori, srce mi gori 
Ono vatreno uvijek plamtilo 
Neka se bori, za tebe bori 
jer te čekaju sve gore 
I tvoje plavo more 
Hrvatska, kad te vidim ja 
Srce mi gori, srce mi gori 

Το βίντεο, εδώ.

Και μια προσωπική σημείωση. Τον τελικό τον παρακολουθήσαμε οικογενειακώς στο Πόρετς / Παρέντσο της Ιστρίας πριν επιστρέψουμε από το σαββατοκύριακο αναψυχής. Θεατές στο καφέ, ένα κράμα ντόπιων και τουριστών, οι περισσότεροι ήμασταν με σημαίες, καπελάκια ή άλλα παραφερνάλια της Κροατίας. Στον γαλλικό εθνικό ύμνο, χειροκρότημα. Τον κροατικό δεν τον έψαλε το κοινό (αν και τον χειροκρότησε ενθουσιωδώς). Ο μεσήλικας - ψυχή της παρέας, στο τέλος που όλα είχαν χαθεί, τραγούδησε κάτι αθώο μαζί με μερικούς ακόμη. Παρά το κακό αποτέλεσμα το κέφι δεν χάθηκε και δεν έλειψαν τα πυροτεχνήματα. Φτάνοντας στο Ζάγκρεμπ τέσσερις ώρες αργότερα ο κόσμος ακόμη πανηγύριζε και την επόμενη μέρα οργανώθηκε μια υποδοχή τύπου "ολυμπιονικών" που -την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές- είναι σε εξέλιξη. Δεύτερος στο Μουντιάλ είναι περίπου σαν να έχεις κερδίσει στο Γιούρο. Πολλές λοιπόν οι ομοιότητες με το ελληνικό 2004, για μια σχετικά μικρή βαλκανική χώρα με περήφανο αλλά και απαιτητικό κοινό. Υποστήριξα την ομάδα τους με αφορμή ένα στοίχημα, και επειδή είναι η χώρα που με φιλοξενεί εδώ και 2,5 χρόνια - αλλά και γιατί η εθνική τους είναι αξιόλογη με παίχτες που παίζουν σχεδόν όλοι σε μεγάλα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα. Το βαλκανικό κοινό την έχει αγκαλιάσει - συμπεριλαμβανομένων των Σέρβων φίλων μου. Για κάποιον περίεργο (ή όχι και τόσο περίεργο) λόγο οι περισσότεροι στα Βαλκάνια δεν αισθάνονται την ανάγκη να ξαναζήσουν μέσα από ένα ποδοσφαιρικό τουρνουά τον πόλεμο της δεκαετίας '90 ή να αναπαραστήσουν τα δράματα των προπαππούδων τους (παρά τις "φιλότιμες" προσπάθειες κάποιων -υποτίθεται- επαγγελματιών ποδοσφαιριστών και παραγόντων). Οι πιο απαίδευτες αντιδράσεις που διάβασα στα κοινωνικά μέσα προέρχονταν, δυστυχώς, από δήθεν ιστοριομαθείς αλλά στην πραγματικότητα βαθιά απαίδευτους ανθρώπους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και πολλοί συμπατριώτες μας.

Στο καθαρά ποδοσφαιρικό επίπεδο, η νίκη / επικράτηση της Γαλλίας ήταν δίκαιη, τα αποτελέσματα είναι συνήθως δίκαια (όποιος σκοράρει τα περισσότερα, κερδίζει - ανεξαρτήτως του ποιος έκανε καλύτερες ντρίμπλες ή πάσες ή τρέξιμο) και τώρα με το VAR γίνονται ακόμη δικαιότερα. Bravo les Bleus (διαχρονική μου συμπάθεια αυτή η ομάδα από την εποχή Subbuteo, αλλά η υποστήριξη δεν είναι "δίπορτο"), bravo Hrvatska, καλό καλοκαίρι!

Τραγουδήστε μαζί μας (μέρος 1ο - Srce Vatreno)

Σε τρία βράδια θα ξέρουμε τον κάτοχο του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου. Για πρώτη φορά το διεκδικεί μια εθνική ομάδα από τα Βαλκάνια. Ζήσαμε τους πανηγυρισμούς του προημιτελικού στο Σίμπενικ και του χθεσινού ημιτελικού στο Ζάγκρεμπ. Ανεξαρτήτως του τι θα συμβεί στον τελικό με την Γαλλία, η Κροατία έχει γράψει ιστορία. Μέρος αυτού του ωραίου κλίματος είναι κάποια τραγούδια του συγκροτήματος Zaprešić Boys (η ομώνυμη πόλη-δορυφόρος του Ζάγκρεμπ είναι κάτι σαν Ελευσίνα με λιγότερη περιβαλλοντική υποβάθμιση). Ξεπερνώντας οπαδικές μπανανόφλουδες (καθώς το συγκρότημα εκτός από την εθνική τραγουδά και για τη Ντίναμο) και διχαστικές τοιαύτες (ελέγχθηκε επισταμένως ότι δεν συμπεριλαμβάνονται παρτιζάνικα, ουστάσικα και άλλα στοιχεία στο τραγούδι), ιδού το ρεφραίν του παλαιότερου από τα δύο τραγούδια που ακούγονται στα υπαίθρια fan zones...

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ
Bijelo-crvena / polja hrvatska
Na dresu sjete me / da ja volim te
Igrajte za nju, / Našu voljenu
Nek jače kuca to / srce vatreno

ΠΡΟΦΟΡΑ (για να τραγουδήσετε μαζί μας...)
Μπιέλο τσ'ρβενα / πόλια χ'ρβατσκα
Να ντρέσου σιέτε με / ντα για βόλιμ τε
Ίγκραϊτε ζα νιου / Νάσιου βόλιενου
Νεκ γιάτσιε κούτσα το / σ'ρτσε βάτρενο

Ο τίτλος SRCE VATRENO σημαίνει φλογισμένη καρδιά - και παραπέμπει στο χαϊδευτικό της κροατικής εθνικής: vatreni = οι φλογισμένοι.

Το βίντεο, εδώ.

Η φωτό από το Σίμπενικ, τη βραδιά της νίκης επί της Ρωσίας - τα εφέ περιελάμβαναν και αυτοσχέδιες τσαχπινιές με εξωλέμβια μηχανή στο νερό της Αδριατικής. 

Το άκρο του άκρου: ο Τόμσον και η άγνωστη Ελληνίδα

Στη χώρα που αγγίζει τον Δούναβη, διασχίζεται από τους παραποτάμους του (και τους παραποτάμους αυτών) και βγάζει τον Νέρετβα στη θάλασσα, τα 75 χιλιόμετρα του Κ'ρκα δεν είναι το σημαντικότερο υδρολογικό στοιχείο.

Αυτά τα 75 χιλιόμετρα ωστόσο είναι εξ ολοκλήρου στο κροατικό έδαφος - κάτι που δεν συμβαίνει σε τέτοιο μήκος με άλλο ποτάμι από τις πηγές μέχρι την εκβολή του στη θάλασσα. Είναι το ποτάμι της Κροατίας.

Ταυτόχρονα είναι το ποτάμι των Σέρβων της Κροατίας, που είχαν παρουσία στη συγκεκριμένη περιοχή (Δαλματία) από τον μεσαίωνα, πολύ πριν σημειωθούν οι μαζικές τους μετοικήσεις στην μεθόριο της Αυστροουγγαρίας, όπου εγκαταστάθηκαν μαζικά ως ακρίτες εναντίον των Οθωμανών.

Αυτό το άκρο, στα σλαβικά "Κράινα", έδωσε το όνομά του στην βραχύβια "ανεξάρτητη πολιτεία" που ανακήρυξαν οι τοπικοί Σέρβοι στις αρχές της δεκαετίας '90. Και ο Κ'ρκα είναι το άκρο του άκρου.

Γεωγραφικά το ποτάμι διασχίζει το κροατικό έδαφος σε όλο του το πλάτος. Ξεκινά από το βουνό Ντινάρα, ψηλότερη κορυφή της χώρας (ούτε καν 2000 μέτρα), από το οποίο πήραν το όνομά τους οι Δ(ε)ιναρικές Άλπεις. Συνεχίζει στο Κνιν (πρωτεύουσα της Κράινας) και κατηφορίζει την ήπια δαλματική πλαγιά, στην έκταση του ομώνυμου εθνικού πάρκου. Κατά σειρά στη ροή του υπάρχει ένα ιστορικό ορθόδοξο μοναστήρι, μια τεχνητή λίμνη, οι καταρράκτες / τουριστική ατραξιόν, το πρώτο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της περιοχής, και ένα "φιορδ" (ρία, ακριβέστερα - κοιλάδα σκαμμένη από ποτάμι κι όχι παγετώνα) που περνά από το Σκράντιν και το Σίμπενικ πριν καταλήξει στην Αδριατική.

Τον καιρό του πολέμου, το τοπίο ήταν λιγότερο ειδυλλιακό. Το ποτάμι ήταν η άκρη της Κράινας. Στη δεξιά όχθη κυριαρχούσαν οι Σέρβοι, που είχαν υπό τον έλεγχό τους ολόκληρη την εθνική οδό "1" (στο τμήμα Κνιν-Κάρλοβατς) και το ονομαστό εθνικό πάρκο Πλίτβιτσε. Λίγο πέρα από την αριστερή όχθη - όπως και στην παραλία - οι Κροάτες συγκράτησαν τα εδάφη τους και, με την επιχείρηση Καταιγίδα (Αύγουστος 1995), ανακατέλαβαν οριστικά την Κράινα.

Ένας από τους πολεμιστές έκανε σημαία τα σημάδια του πολέμου - και την κυματίζει έως σήμερα. Ο Μάρκο Πέρκοβιτς είναι γνωστός (όπως και το μουσικό συγκρότημά του) ως Thompson, από τον ομώνυμο τύπο όπλου. Κατάγεται από το χωριό Τσαβογκλάβε, λίγο πέρα από το Κνιν. Όλοι οι κάτοικοι είναι καθολικοί και ο τοπικός ναός "των Κροατών μαρτύρων" χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από τον "Τόμσον". Ο οικισμός έδωσε το όνομά του στο πρώτο χιτ του συγκροτήματος, "Μπόινα Τσαβογκλάβε", στο οποίο μεταξύ άλλων οι Σέρβοι "εθελοντές της συμμορίας των Τσέτνικ" προειδοποιούνται ότι το κροατικό χέρι θα τους στείλει στη Σερβία.

Το τραγούδι γράφτηκε το 1992 σε μέτρο 7/8 (κλασικό βαλκανικό συρτό) και το βίντεο-κλιπ εμφανίζει ένστολους πολεμιστές με φόντο καταρράκτες και το ημιάγριο τοπίο της εσωτερικής Δαλματίας. Παρόλο που η αισθητική είναι για τα πανηγύρια, φαίνεται ότι το Τσαβογκλάβε έχει ιδιαίτερη σημασία για όσους συντάσσονται με τον κροατικό εθνικισμό. Στη διάρκεια του φετινού Μουντιάλ, κυκλοφόρησε βίντεο που δείχνει τον αμυντικό Ντέαν Λόβρεν να τραγουδά ένα από τα δίστιχα στα αποδυτήρια.

Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν ενίοτε επικαλούνταν και ανακρίβειες (όπως ότι το τραγούδι χρονολογείται από το φασιστικό κίνημα/καθεστώς των Ουστάσε, που συνεργάστηκαν με τους Ναζί), ωστόσο δεν είναι αδικαιολόγητες. Όταν βγαίνουν "εν δήμω" τα άσματα και συνθήματα που λέγονται στα αποδυτήρια (ή σε στρατώνες ειδικών δυνάμεων), η αίσθηση είναι ανατριχιαστική. Πολλώ δε μάλλον όταν οι Thompson δεν περιορίστηκαν στο -ας πούμε- "δαλματικό νεο-ριζίτικο" ή στους πατριωτικούς εράνους.

Δεν ξέρω αν ο Πέρκοβιτς μπορεί να παραλληλιστεί με τον Σφακιανάκη (που έχει απαθανατιστεί να χαιρετά ναζιστικά και δηλώνει ότι ψηφίζει Χρυσή Αυγή), αλλά οι οπαδοί του αποτελούν κόκκινο πανί οποτεδήποτε διοργανώνεται συναυλία. Επανειλημμένα έχουν ματαιωθεί εμφανίσεις των Thompson εντός και κυρίως εκτός Κροατίας, από φόβο για επεισόδια. Ο δε Πέρκοβιτς, μεσήλικας πια, δεν παραλείπει να συμπεριλαμβάνει το σύνθημα "Για την πατρίδα - Έτοιμοι!" (κομπλέ με "ανάταση της δεξιάς") στο πρόγραμμά του, ειδικά μετά την αθωωτική απόφαση δικαστηρίου, που έκρινε ότι η εν λόγω ενέργεια δεν "διεγείρει μίσος".

Άβυσσος η ψυχή του πενήντα-φεύγα (καλά να είμαστε, θα σας πω κι εγώ προσεχώς). Όπως και να το κάνουμε, υπάρχουν δυνατές εμπειρίες που σε σημαδεύουν. Πολύ δυνατότερες από το να κολυμπήσεις για κανένα μισάωρο κόντρα στο ποτάμι Κ'ρκα, όπως έκανα με τα παιδιά μου την περασμένη Κυριακή κοντά στους καταρράκτες.

Δυνατή εμπειρία ο πόλεμος. Ίσως εξίσου δυνατή και καθοριστική, η ερωτική απογοήτευση - ειδικά αν έχει και ελληνικό χρώμα. Την ίδια εποχή με το Μπόινα Τσαβογκλάβε, ο Πέρκοβιτς κυκλοφόρησε κι άλλο ένα τραγουδάκι σε 7/8 - με αυτό που θα λέγαμε (κιτς) "ελληνικό ηχόχρωμα". Τίτλος του Γκ'ρκινια, δηλαδή Ελληνίδα - μάλλον τυχαίο ότι η λέξη αυτή ακούγεται και ως "γκρίνια". Ο Μάρκο -χωρίς να μπαίνει σε λεπτομέρειες- αναφέρεται στον χωρισμό του με μια συμπατριώτισσά μας.

Το συγκεκριμένο άσμα δεν φαίνεται να διεγείρει κάποιο έντονο πατριωτικό συναίσθημα στους Κροάτες. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι δεν το τραγουδούν στα αποδυτήρια οι ποδοσφαιριστές της εθνικής τους. Μάλλον προκαλεί μια κάποια θυμηδία, αν κρίνουμε από δημοσίευμα της -κατά τα άλλα δεξιάς και αρκούντως πατριωτικής- Βέτσερνι Λιστ, στο οποίο μετά από οδοιπορικό στην Ελλάδα ο κειμενογράφος συμπεραίνει (από τις ομορφιές της χώρας μας) ότι ο Πέρκοβιτς θα πρέπει να το ξανασκεφτεί, που άφησε εκείνη την Ελληνίδα να του φύγει...

Στη φωτό, το παλιό υδροηλεκτρικό του ποταμού Κ'ρκα

Τα Ζάππεια κι οι Νίβιτσες

Μας είχαν ζαλίσει (οι Συριζαίοι, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, η Χρυσή Αυγή, το ΚΚΕ, η Ανταρσύα, ο Καζάκης, οι Δεν Πληρώνω, ενίοτε η Δημάρ, διάφορα ΜΜΕ και πάμπολλες ιστοσελίδες που συνέπλεαν, όπως και μεγάλο μέρος της "διανόησης") ότι τα μνημόνια που συνόδευαν τον πολλαπλό διεθνή δανεισμό της χώρας ήταν, λίγο-πολύ, πραξικοπηματικά. Μπορεί κανείς να πει πολλά για τα "κατεπείγοντα" νομοσχέδια εκατοντάδων σελίδων -που συνεχίζει ανενδοίαστα πάντως να καταθέτει και η σημερινή κυβέρνηση- αλλά στο τέλος όλα περνούσαν από τη βουλή. Κι όσο κι αν εξυπνάκηδες βουλευτές δικαιολογούνταν στο ποίμνιο, παρντόν, στην πελατεία τους, ότι "δεν το διάβασαν", η κοινοβουλευτική διαδικασία ακολουθήθηκε. Και το 2010, και το 2012, ακόμη και το 2015 (όπου η μαϊμουδιά ήταν άλλη και ονομάζεται "δημοψήφισμα εξπρές").

Η διεθνής συμφωνία, που υπογράφεται σε λίγη ώρα στο χωριό Ψαράδες/Νίβιτσα της Μεγάλης Πρέσπας, παράγει αποτελέσματα πριν την κύρωσή της από τη βουλή. Η Ελλάδα δεσμεύτηκε να μην φέρει αντίρρηση στην αίτηση εισόδου της "Βόρειας Μακεδονίας" (εφόσον υιοθετήσει αυτό το όνομα) στο Νάτο, την ΕΕ και τυχόν άλλους οργανισμούς. Δεσμεύτηκε να υποστηρίξει την έναρξη διαπραγματεύσεων ένταξης στην ΕΕ και την εισδοχή στο ΝΑΤΟ με μόνη την κύρωση από πλευράς Σκοπίων.

Ανεξάρτητα από το αν "συμφωνούμε ή διαφωνούμε με το περιεχόμενο" (κάτι που συζητήθηκε εξαντλητικά αυτές τις μέρες), στέκει -νομικά, συνταγματικά, ηθικά- μια τέτοια διεθνής δέσμευση χωρίς να περάσει από το κοινοβούλιο, παρά μόνο εκ των υστέρων;

Το ότι 153 βουλευτές στήριξαν την κυβέρνηση απέναντι στην πρόταση μομφής της ΝΔ αποτελεί έμμεση μεν ψήφο, μπορεί όμως να υποκαταστήσει την κοινοβουλευτική διαδικασία;

Διάβασα ότι συγκρίθηκε η μεθόδευση για το Σκοπιανό με την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ που ήταν επίσης "αντιδημοφιλής". Εδώ συγκρίνουμε τη μέρα με τη νύχτα. Η ένταξή μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια ήταν στόχος επί 16 χρόνια, διακηρυγμένη επιδίωξη του Καραμανλή αφότου επέστρεψε, αποτέλεσμα έντονων συζητήσεων εσωτερικά και εξωτερικά, συμπεριλαμβανομένων επαφών που έτυχαν διαφανούς προβολής - και είχαν πολύ περισσότερο "δράμα" από μεταγενέστερες "17ωρες διαπραγματεύσεις".

Και φυσικά, ο Καραμανλής έθεσε τη συμφωνία του Ζαππείου σε ψήφιση από τη βουλή ένα μήνα μετά την υπογραφή της, προτού να παράξει το οποιοδήποτε αποτέλεσμα, με την αυτονόητη παραδοχή ότι, αν δεν ενέκρινε το ελληνικό κοινοβούλιο (και τα άλλα 9 ευρωπαϊκά - κάποια από τα οποία ζορίστηκαν, βλ. Γαλλία όπου αντιτέθηκαν οι σοσιαλιστές του Μιτεράν), δεν θα ίσχυε καμία απολύτως δέσμευση.

Ανεξάρτητα από το τι θα γίνει από δω και πέρα (πραγματικά ενδιαφέρομαι να το δω), γεγονός παραμένει ότι στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, κάποιοι πολιτικοί ήταν για τα Ζάππεια και κάποιοι άλλοι είναι για τις Νίβιτσες.

Φυσάει από Βόρεια

Το Βόρεια Μακεδονία είναι καλό. Το erga omnes (στην παρούσα σημασία: η χρήση του ίδιου ονόματος έναντι κάθε τρίτου) είναι καλό. Το Βόρεια Μακεδονία, όμως, δεν είναι erga omnes.

Με τον παραπάνω τρόπο μπορώ να συνοψίσω την συμφωνία όπως την αντιλαμβάνομαι. Θα εξηγήσω σε λίγη περισσότερη έκταση τι εννοώ.

1. Το Βόρεια Μακεδονία είναι καλό. Η όποια λύση θα είχε γεωγραφικό προσδιορισμό. Οι γείτονες δεν θα δέχονταν ποτέ λύση χωρίς "Μακεδονία", εμείς δεν θα δεχόμασταν ποτέ την σκέτη "Μακεδονία". Το Βόρεια είναι γεωγραφικά επαρκές. Η ελληνική Μακεδονία δεν αλλάζει όνομα, δεν γίνεται Νότια ούτε κάτι άλλο που να ανοίγει φαντασιακές ορέξεις. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι το Βόρεια είναι αλυτρωτικό διότι υπονοεί ότι υπάρχει μια νότια σε άλλα χέρια, αλλά αντίστροφα θα μπορούσε να ευδοκιμήσει κι ο αντίστροφος αλυτρωτισμός κατά το παράδειγμα της Βορείου Ηπείρου. Η δέσμευση των κρατών ότι δεν έχουν εδαφικές διεκδικήσεις είναι ισχυρότερη από κάθε ονείρωξη.

2. Το erga omnes το ζητούσαμε ώστε να αποφευχθούν λύσεις-ημίμετρα ή η παράταση της σημερινής κατάστασης, που ο περισσότερος κόσμος λέει τη χώρα "Μακεδονία" και κάποιοι correct επιμένουν στο "πΓΔΜ" (ιδίως όταν δεν θέλουν να μας στενοχωρήσουν).

3. Η συμφωνία δεν επιτυγχάνει ουσιαστικά το erga omnes, διότι στο τραπέζι (και στο κείμενό της) μπήκαν οι παράμετροι της εθνικότητας και της γλώσσας. Η λύση είναι "μπασταρδεμένη". Καθαρή λύση θα ήταν να μιλάμε για Βορειομακεδόνες υπηκόους και βορειομακεδονική γλώσσα. Δυστυχώς στη γλώσσα τα δώσαμε όλα στους γείτονες και στην εθνικότητα διαλέξαμε μια δύσχρηστη διπλή ονομασία που θα καταλήξει να απλοποιηθεί υπέρ του γείτονα.

Είναι λυπηρό που η συμφωνία υιοθετεί πλήρως ένα σκοπιανό επιχείρημα. Και ακόμη πιο λυπηρό που η φιλοκυβερνητική προπαγάνδα το χρησιμοποίησε για να "αποδείξει" ότι για το πρόβλημα φταίει μόνο η ελληνική Δεξιά. Αναφέρομαι στο συνέδριο του ΟΗΕ που έγινε το 1977 στην Αθήνα. Αντικείμενο του συνεδρίου ήταν η μεταγλώττιση χαρακτήρων άλλων αλφαβήτων στο λατινικό. Σε αυτά συμπεριλαμβανόταν και το "μακεδονικό κυριλλικό", μεταξύ των τότε γιουγκοσλαβικών επισήμων. Στην συμφωνία γράφεται ότι αυτό αποτελεί "αναγνώριση της μακεδονικής γλώσσας" από πλευράς της Ελλάδας.

Η επίρριψη ευθυνών στην ελληνική Δεξιά -από τα 50s έως τα 90s- είναι μια έντεχνη προσπάθεια να μετριαστούν οι εντυπώσεις από την ιστορική στάση της ελληνικής Αριστεράς στο θέμα της "μακεδονικής εθνότητας". Ο βασικός -και τότε μόνος μαζικός- φορέας της Αριστεράς, το ΚΚΕ, υιοθέτησε επανειλημμένα πανσλαβιστικές θέσεις, με αποκορύφωμα τη στάση του στον εμφύλιο, στον οποίο συμμετείχαν Σλαβομακεδόνες που υποστήριξαν την απόσχιση της ελληνικής Μακεδονίας.

Αυτά πρέπει να ξεπεραστούν και ο τρόπος δεν είναι η επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας. Πρέπει να ξεπεραστεί και η εκδικητική στάση που έδειξε διαχρονικά το ελληνικό κράτος απέναντι στη συγκεκριμένη μερίδα των χαμένων του εμφυλίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και στο αποκορύφωμα της "εθνικής (μας) συμφιλίωσης", το κεντροαριστερό Πασόκ έβαλε εμπόδια στους Σλαβομακεδόνες που ζήτησαν επαναπατρισμό, διακρίνοντάς τους δυσμενώς σε σχέση με άλλους πολιτικούς πρόσφυγες.

Η Ελλάδα έπρεπε να επιμείνει στην καθολική εφαρμογή της ονομασίας με γεωγραφικό προορισμό - τόσο για τη γλώσσα όσο και για την εθνικότητα. Μπορεί να προσπάθησαν οι διαπραγματευτές μας αλλά κρίνοντας από το αποτέλεσμα δεν το πέτυχαν. Για την γλώσσα ειδικά, δεν είναι σαφές αν μπήκε στη συζήτηση ο όρος που χρησιμοποιούμε στα σωστά ελληνικά: σλαβομακεδονική γλώσσα (μακεδονοσλαυική σε παλιότερες απογραφές). Τα Σκόπια δεν μπορούν να επικαλεστούν εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα εδώ. Οι Αλβανοί της χώρας τους θα αντιδρούσαν σε ονομασία "Σλαβομακεδονία" αλλά για τη γλώσσα της πλειοψηφούσας ομάδας δεν θα τους έπεφτε λόγος. (Θεωρητικά, διότι όπως έχουν έρθει τα πράγματα, τους πέφτει λόγος για τα πάντα.)

Κατανοώ ότι η συμφωνία μπορεί να μην υιοθετηθεί καν από τους γείτονες και ότι εμείς θέλαμε να δείξουμε καλή διαγωγή εν όψει "εξόδου από τα μνημόνια". Παρατηρώ επίσης την άκρως καιροσκοπική στάση του ελάσσονος κυβερνητικού εταίρου, που ποντάρει στο ότι δεν θα απαιτηθεί η δική του κοινοβουλευτική ψήφος - είτε διότι τα Σκόπια θα απορρίψουν, είτε διότι άλλοι στην ελληνική βουλή θα υπερψηφίσουν. Κοιτώντας όμως πέρα από τις συγκυρίες αυτό που μένει είναι η συμφωνία. Το ότι περιλαμβάνει δεσμεύσεις για απαραβίαστα σύνορα, αναγνώριση της ελληνικής μακεδονικής ταυτότητας και απομάκρυνση του ήλιου της Βεργίνας από τα (λίγα πλέον) σημεία όπου ακόμη διατηρείται, είναι θετικό στοιχείο. Το ότι εξοργίζει τους εθνικιστές στις δύο μεριές των συνόρων είναι επίσης θετικό, αλλά δεν αρκεί.

Η γλώσσα δεν είναι λεπτομέρεια. Συχνά είναι το καθοριστικότερο συστατικό ενός έθνους. Οι διεκδικήσεις γύρω από τις γλωσσικές μειονότητες είναι το απομεινάρι παλιών διενέξεων που καθόρισαν την Ευρώπη, ξεκινώντας από τα Βαλκάνια. Προφανώς και δεν παρασυρόμαστε από φαντάσματα: οι ομιλούντες την σλαβομακεδονική στην Ελλάδα ίσως να είναι μερικές δεκάδες χιλιάδες, σκορπισμένοι σε χωριά και σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν απειλή για την εθνική κυριαρχία. Ούτε έχει νόημα να ισχυριζόμαστε ότι τα σλαβομακεδονικά δεν αποτελούν γλώσσα αληθινή αλλά "σλαβοβουλγαρική" - διότι μεταξύ άλλων δεν έχουμε κανένα λόγο να χαρίζουμε ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπους της πΓΔΜ [συν την όποια διασπορά] στον βουλγαρικό εθνικισμό. Ωστόσο, το ότι το ζήτημα των Ελλήνων πολιτών που ομιλούν αυτή τη γλώσσα έμεινε έξω από τη συζήτηση δεν σημαίνει ότι δεν θα το βρούμε μπροστά μας (και ίσως όχι με τους καλύτερους δυνατούς όρους, αν γλωσσικά "χαρίζουμε" τη Μακεδονία αλλού) με κάποια αφορμή στο μέλλον. Ειδικά αν αυτό το μέλλον είναι η -καταρχήν ευκταία- είσοδος της "Βόρειας Μακεδονίας" στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

"My way or the highway"

Διασκεδαστικά τα λεκτικά τσαλιμάκια των υπουργών παλαιόθεν: στα πάντα, μεταξύ αυτών και στο θέμα της σημερινής ανάρτησης. "Ακριβή" είχε χαρακτηρίσει την Αττική Οδό ο Σουφλιάς όταν ανέλαβε το τότε Υπεχωδέ, χωρίς αυτό να τον εμποδίζει τον ίδιο καιρό (2004) να προωθεί το ίδιο μοντέλο -της παραχώρησης- για την ολοκλήρωση του δικτύου αυτοκινητοδρόμων της κεντρικής και νότιας Ελλάδας. Συνέχισε έτσι την πολιτική του Λαλιώτη και της Βάσως Παπανδρέου, ολοκληρώνοντας τους διαγωνισμούς για 5 έργα (και ένα 6ο που ναυάγησε) και περνώντας τους από τη βουλή με συντριπτική πλειοψηφία: σύσσωμοι ΝΔ-Πασόκ, δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό το 2007 να υπερψηφίσουν χωρίς επιφυλάξεις τις συμβάσεις.

Όταν όμως πλησίαζε η κυβερνητική αλλαγή φρουράς, επικράτησε πάλι η κλασική αντιπολίτευση της μνήμης χρυσόψαρου. Ήδη από το 2008 ο μετέπειτα υφυπουργός Μαγκριώτης άρχισε να αντιδρά στους νόμους που κι ο ίδιος είχε ψηφίσει, ενώ ως υπουργός ο Ρέππας το 2010 αισθάνθηκε την ανάγκη να μιλήσει για τα "ακριβά και πυκνά διόδια", δίνοντας πατήματα στους διάφορους Δεν Πληρώνω.

Όσοι τότε διαχειριζόμασταν τα οδικά έργα παραχώρησης αδίκως προσπαθούσαμε (επίσημα αλλά και ιδιωτικά) να εξηγήσουμε τη λογική Βάσως Παπανδρέου - Σουφλιά, που αποτελούσε μια από τις βασικές παραδοχές χρέωσης του δικτύου αυτοκινητοδρόμων - ήδη από το 2002 (γι' αυτό και οι τιμές διοδίων είναι εκφρασμένες με ημερομηνία βάσης Σεπτεμβρίου 2002 και προστίθεται ο πληθωρισμός). Τα δήθεν πυκνά διόδια, που "κούραζαν" τον οδηγό επειδή έπρεπε να σταματά κάθε 30-40 χλμ., ήταν ο τρόπος ώστε να επιτευχθεί μια αρκετά καλή αναλογικότητα χωρίς να εκτιναχθεί το κόστος στον ουρανό. Η τέλεια αναλογικότητα, με τα παραδοσιακά διόδια (με μπάρα - το "χωρίς μπάρα" στην Ελλάδα, παρεμπιπτόντως, σημαίνει να δώσεις στον ιδιώτη το δικαίωμα να διώκει τον παραβάτη, κάτι που από την θλιβερή ιστορία κατάργησης της ελεγχόμενης στάθμευσης -1997- αποτελούσε ταμπού), επιτυγχάνεται μόνο αν κατασκευάσεις και λειτουργείς σταθμό διοδίων στον κάθε μεγάλο και μικρό κόμβο.

Ξελαρυγγιαζόμασταν, αλλά ο κόσμος δεν ήθελε να ακούσει. Αποτέλεσμα ήταν (εκεί γύρω στο 2011) να εκτιναχθεί προσωρινά το ποσοστό παραβατών (πριν το ξαναρίξουν οι νομοθετικές παρεμβάσεις που καθιστούσαν αδίκημα του ΚΟΚ τη μη πληρωμή) και να τραφούν πολιτικά από αυτό το λαϊκό αίσθημα όλοι οι εκτός κυβερνητικών αξιωμάτων: η ανερχόμενη αριστερά καθώς και η εθνικιστική-νεοναζιστική δεξιά, συμπεριλαμβανομένων και των μεταγραφών τους από τους παλιούς υπέρμαχους των συμβάσεων Σουφλιά. Γελάσαμε πολύ όταν ο Μπούκουρας (χρυσαυγίτης που αργότερα ψήφισε "Σταύρο Δήμα") αποκάλεσε φασίστα έναν συνάδελφό μου στη διάρκεια αντιδιοδιακών εκδηλώσεων, όπως και όταν ο Καμμένος -νεοδημοκράτης ακόμη τότε- επιτέθηκε στον Σουφλιά επειδή χόρεψε τσάμικο μαζί με τον πρόεδρό μας σε κάποια εγκαίνια.

Αυτοί που γελάνε τελευταίοι ίσως να γελάνε καλύτερα, ίσως να μην κατάλαβαν το αστείο - θα σας γελάσω. Σίγουρα οι πιο τελευταίοι "χαμογελαστοί" είναι οι νυν κυβερνητικοί του πάλαι ποτέ "αντιμνημονιακού" μπλοκ. Προς το παρόν τουλάχιστον.

Τα "πλήρως αναλογικά διόδια" είναι η νέα μεγάλη ιδέα. Όχι ακριβώς νέα διότι ενυπήρχε ως μελλοντική δυνατότητα στις συμβάσεις παραχώρησης: η τεχνολογία διατίθεται και -σε χώρες όπου λύθηκαν τα διαδικαστικά / soft κυρίως θέματα, βλ. η επιβολή της πληρωμής- εφαρμόζεται. Μετά το 2015 έγιναν σημαία και ήδη είναι σε εξέλιξη διαγωνισμός για την υλοποίηση συστήματος αυτόματης χρέωσης (δορυφορική για φορτηγά και με οπτική αναγνώριση για τα ΙΧ), παρόλο που δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο το πώς, πότε και με τι κόστος θα γίνει η μετάβαση από τα νυν στο μελλοντικό σύστημα.

Επανειλημμένα έχουμε ακούσει (από τον ίδιο τον νυν υπουργό Σπίρτζη) ότι η πρώτη εφαρμογή αυτού του νέου συστήματος θα γινόταν στην Εγνατία - το μόνο κομμάτι του δικτύου που κατασκευάστηκε αμιγώς ως δημόσιο έργο (με πολλούς ευρωπαϊκούς πόρους αλλά και υψηλό δανεισμό).

Ωστόσο, η κατάσταση περιπλέκεται από διάφορες πληροφορίες που προκαλούν έκπληξη και σύγχυση:
- Ήδη από το 2016, η Εγνατία είχε εξαιρεθεί από την εφαρμογή αναλογικών διοδίων! Η εξαίρεση λέγεται ότι είχε να κάνει με τις διαδικασίες παραχώρησής της, οι οποίες θεωρείται πιθανό να ολοκληρωθούν πριν εφαρμοστούν τα αναλογικά διόδια: αν ο ιδιώτης δεν έχει εγγύηση ότι θα μπορεί να εισπράττει χωρίς να τον ακυρώνει η δικαιοσύνη σαν να ήταν "παρκοεταιρεία", η διαδικασία δεν προχωρά καλά. Με τα κλασικά διόδια της μπάρας, τα ρίσκα είναι μικρότερα.
- Η δε τελευταία υπουργική απόφαση για τα διόδια της Εγνατίας αναφέρεται μόνο στις τιμές, λέγοντας μυστηριωδώς ότι, "εν όψει του εν εξελίξει διαγωνισμού για την ανάθεση της Σύμβασης Παραχώρησης της Εγνατίας Οδού, είναι αναγκαίος ο ανακαθορισμός των τιμών διοδίων τελών". Υποθέτω ότι θέλουν να πουν ότι η παραχωρημένη Εγνατία θα οριστεί να έχει υψηλότερα των σημερινών διόδια, άρα τα ανεβάζουμε τώρα για να μειώσουμε το σοκ αργότερα, αλλά και πάλι δεν είμαι μάντης Κάλχας.

Αν μη τι άλλο, με την υπουργική απόφαση εισάγεται αναλογικότητα στη χρέωση - θεωρητικά παρόμοια με το σύστημα της υπόλοιπης χώρας, αλλά the Spirtzis way. Συγκεκριμένα:

- Στον σταθμό διοδίων της Εγνατίας στα Μάλγαρα, το μήκος χρέωσης είναι 59,7 χιλιόμετρα, με αποτέλεσμα η τιμή διοδίων σύμφωνα με την νέα απόφαση να γίνεται 3 ευρώ (θεωρώντας 5 λεπτά ανά χιλιόμετρο).
- Το εντυπωσιακό είναι ότι η προηγούμενη τιμή (απομεινάρι του ταμείου εθνικής οδοποιίας, χωρίς χιλιομετρική χρέωση) ήταν 1,20 ευρώ. Συνεπώς έχουμε αύξηση 150%.
- Το ακόμη εντυπωσιακότερο είναι ότι ο χρήστης της Εγνατίας στο τμήμα μεταξύ περιφερειακής Θεσσαλονίκης και Κλειδίου, που είναι εν προκειμένω το λειτουργικά αυτοτελές τμήμα που χρησιμοποιει, αν δεν συνεχίζει για Βέροια-Κοζάνη κ.λπ., δεν κάνει 59,7 χλμ. αλλά μόλις 24. Το 40%
- Όσοι πάνε Κατερίνη-Λάρισα κ.λπ. έως Αθήνα, λοιπόν, χρεώνονται εξαιρετικά δυσανάλογα στα νέα Μάλγαρα.
- Επίσης, όσοι έρχονται από Κατερίνη-Λάρισα-Αθήνα κ.λπ. και στρίβουν προς Βέροια, χρεώνονται και πάλι για τα 59,7 χλμ. στον πλευρικό σταθμό Κλειδίου! Εκπληκτικό.
- Αυτό όλο είναι πέρα για πέρα αντίθετο με τη λογική "Βάσως Παπανδρέου - Σουφλιά" που υιοθετήθηκε σε όλους τους υπόλοιπους υπεραστικους αυτοκινητοδρόμους. Εκεί, τα λειτουργικά αυτοτελή τμήματα ορίστηκαν μεταξύ βασικών κόμβων.
- Τα "συχνά διόδια" - όπως είπαμε παραπάνω - εναντίον των οποίων είχαν εξοργιστεί όχι μόνο οι Δεν Πληρώνω και οι πάτρονές τους, αλλά και πολύς κόσμος παρασυρμένος από προπαγάνδα - έδιναν μια [όχι τέλεια, αλλά] αρκετά καλή αναλογικότητα ακριβώς επειδή αντιστοιχούσαν σε τέτοια τμήματα.
- Η λογική "Σπίρτζη" αυτό το καταστρατηγεί. Και σαν να μην έφτανε αυτό, προσθέτει μία ακόμη καινοτομία. Βάζει διόδια σε τμήμα παράκαμψης πόλης - στην εξωτερική περιφερειακή Θεσσαλονίκης συγκεκριμένα. Κάτι που, και πάλι, ούτε "η Βασούλα κι ο Κουφός" δεν κάνανε: παρόλο που τα μήκη χρέωσης υπολόγιζαν και τα περιφερειακά τμήματα, στο ίδιο το bypass (π.χ. Πάτρα, Λάρισα) δεν εγκαθιστούσαν σταθμούς.

Για να μην τα φορτώνουμε όλα στον νυν υπουργό (σε αυτόν αντιστοιχεί, όσον αφορά τις χρεώσεις, "μόνο" η εξωφρενική πρόσφατη απόφαση), το κακό της δύσμοιρης Εγνατίας είναι ότι δεν σχεδιάστηκε εξαρχής με ένα πλάνο λειτουργίας, μέρος του οποίου θα ήταν και η χρηματοδότηση της συντήρησης. Τα διόδια μπήκαν πραγματικά στην εικόνα όταν μαζεύτηκαν τα χρέη και το κακό παράγινε όταν η Εγνατία έγινε αξιοποιήσιμο πάγιο για το ΤΑΪΠΕΔ, με εμφανές (και οδυνηρό για τον χρήστη) αποτέλεσμα, τους διάφορους αμπλα-ουμπλισμούς όπως τον τωρινό.

Για να επανέλθουμε στο συγκεκριμένο σημείο, η μόνη δίκαιη λύση είναι να χρεώνουν τα Μάλγαρα μόνο για τα 24 χλμ. - όλως τυχαίως, αυτό συμπίπτει με την παλιά τιμή, 1,20 ευρώ, που είναι ...40% της μελλοντικής -, και το Κλειδί-Βέροια να μείνει χωρίς χρέωση μέχρι να εγκατασταθεί σε αυτό σταθμός διοδίων ή ο σούπερ γουάου δορυφορικός + οπτικοαναγνωριστικός εξοπλισμός αυτόματης χρέωσης του μελλοντικού συστήματος.

Υποτίθεται ότι οι νέες χρεώσεις θα ισχύουν από Ιανουάριο 2019 αφού περάσουν την έγκριση της ΕΕ. Αναμένουμε με ενδιαφέρον.

"Ακτιβιστής είσαι και φαίνεσαι!"

Όταν η Γέφυρα έφερε αλπινιστές για εργασίες στα καλώδια (οι οποίες αποτυπώθηκαν εντυπωσιακά στο ντοκυμανταίρ του National Geographic), θυμάμαι που κάποιος μου τους περιέγραψε ως ακτιβιστές. Μικρό το λαθάκι - ο άνθρωπος ήταν σίγουρα επηρεασμένος από τους Greenpeace-άδες (βλ. φωτό) που είχαν συνδέσει το όνομα της οργάνωσης με ενέργειες καταρρίχησης, ή όπως αλλιώς λέμε στα "σωστά" ελληνικά την κάθοδο με σκοινί.

Αν χαμογέλασα στο παραπάνω άκουσμα, γέλασα με την καρδιά μου όταν λίγα χρόνια αργότερα ακροδεξιάς προέλευσης πολιτικός δικαιολογήθηκε για την φωτογραφία που τον απεικονίζει με τσεκούρι. "Ήμουν ακτιβιστής της Δεξιάς", είπε και ίσως φέρει καθοριστική ευθύνη για την κακή έννοια που απέκτησε για μένα η λέξη.

Ήταν άδικο ίσως αυτό, μια και η καθαρά ετυμολογική ερμηνεία θεωρείται ότι αναφέρεται στον άνθρωπο της δράσης, σε αντίθεση με τύπους όπως εγώ, που σχολιάζω πολύ περισσότερα από αυτά όπου συμμετέχω (που και πάλι είμαι καλύτερος από αυτούς που δεν ξέρουν καν να σχολιάσουν, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα) :)

Θεωρείται. Υπάρχουν όμως κάποια θεματάκια εδώ.

Στη γλώσσα μας υπάρχει ο πολύ πιο ουσιαστικός όρος του "ενεργού" πολίτη/ανθρώπου. Διαβάζοντας έναν τέτοιο χαρακτηρισμό, αυτομάτως δείχνω περισσότερο σεβασμό απ' ό,τι ακούγοντας για ακτιβιστές. Θα φταίει κι η κατάληξη -ιστής, από το -(ί)ζω που υπονοεί προσποίηση και μίμηση. Βλ. "νεάζω", δηλ. το παίζω νέος.

Με τελευταία αφορμή την επιμονή παλιού μου γνωστού να με χαρακτηρίζει "ακτιβιστή", επειδή πριν κάτι χρόνια συμμετείχα σε μια (hijacked - γι' αυτό και αποχώρησα) τοπική πρωτοβουλία, αλλά και τον ισχυρισμό ότι κάποιοι τραμπούκοι στη Θεσσαλονίκη ήταν ομοίως "ακτιβιστές", αποφάσισα να ασχοληθώ με την προέλευση του όρου. Και βρήκα κάτι πολύ ενδιαφέρον.

Οι πρώτοι που μίλησαν για ακτιβισμό ήταν πριν από εκατόν κάτι χρόνια. Οι δύο πρώτες γνωστές χρήσεις του όρου στην πολιτική έχουν κάτι κοινό: την υποστήριξη της Γερμανίας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο!

Ακτιβισμός στο γερμανοκρατούμενο Βέλγιο του 1914-18 ήταν το κίνημα που ενθάρρυνε τον φλαμανδικό εθνικισμό να εγκαταλείψει την προσήλωσή του στην ιδέα της ενωμένης χώρας Φλαμανδών και Βαλλόνων. Το κίνημα ενισχύθηκε από τους τότε Γερμανούς στην προσπάθειά τους να διαιρέσουν τη χώρα και να κυριαρχήσουν μόνιμα σε αυτήν.

Ταυτόχρονα, ακτιβισμός στην ουδέτερη Σουηδία του 1915 ήταν το κίνημα για την εγκατάλειψη της σουηδικής ουδετερότητας και την είσοδό της στον πόλεμο στο πλευρό των Γερμανών. Το κίνημα αυτό δεν επικράτησε και η Σουηδία κατόρθωσε (όπως και στις δυσκολότερες συνθήκες του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου) να διατηρήσει την ειρήνη στην οποία ζει από το 1814.

Καταλαβαίνω ότι το ψευδώνυμο που χρησιμοποιώ στο Facebook τώρα που βρίσκομαι σε πρώην εδάφη των Αψβούργων μπορεί να έχει παίξει τον ρόλο του :)
Αν με αγαπάτε όμως, μη με πείτε ακτιβιστή. Vielen Dank!