Κάθε εθνική ανεξαρτητοποίηση, από τις πάμπολλες που έζησε η ανθρωπότητα τους τελευταίους αιώνες, είναι μια δυναμική ενέργεια με πολλά πρόσωπα. Είναι διαταραχή του status quo και συνοδεύεται με απόσχιση από κάποιο μεγαλύτερο κράτος. Δεν συμβαίνει στο κενό, ούτε με παρθενογένεση. Μιλάμε για nation-building: το νέο έθνος-κράτος συγκροτείται από πολίτες που αποκτούν νέα ταυτότητα σε βάρος μιας παλιάς.
Οι βασικοί εκφραστές της παλιάς ταυτότητας δεν είναι πάντα καταπιεστικές αυτοκρατορίες ή αποικιοκρατικές δυνάμεις. Συχνά είναι πολυεθν(οτ)ικά κράτη. Μειονότητες σε μια περιοχή μπορεί να επιθυμήσουν την ανεξαρτησία ως ενδιάμεσο βήμα για την ένωση με μια μητέρα πατρίδα, αν υπάρχει, ή να δημιουργήσουν τη δική τους.
Οι κυρίαρχοι και το εκάστοτε κατεστημένο αντιδρούν αρνητικά. "Ιερές" ή ανίερες συμμαχίες προσπαθούν να καταπνίξουν εξεγέρσεις αλλά και απλούστερες -ενίοτε και μη βίαιες- εκδηλώσεις. Same old story. Και ταυτόχρονα, ξεχωριστή η κάθε περίπτωση. Αδύνατο να συμφωνήσει ολόκληρη η "πολιτισμένη ανθρωπότητα" με τον ίδιο τρόπο που αποφάνθηκε για τον ναζισμό.
Ο χρόνος είναι αυτός που γιατρεύει. Διακόσια σχεδόν χρόνια μετά το '21 κανείς δεν θα ισχυριστεί ότι κακώς ξεσηκώθηκαν οι Ρωμιοί κατά των Οθωμανών. Δεν ήταν καθόλου δεδομένη αυτή η σύμπνοια όταν ξέσπασαν οι επαναστάσεις. Η κοινή γνώμη συγκινήθηκε με Χίο και Μεσολόγγι -κάτι σαν τη Σρεμπρενίτσα της εποχής. Οι σφαγές επισκίασαν την αρχική έκπληξη για τους Έλληνες και τις μομφές για αυτούς που τους ξεσήκωσαν - που σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. ναυτικά νησιά) ήταν οι ευνοημένοι με προνόμια, κάθε άλλο παρά σκιαγμένοι από φοβέρα, πλακωμένοι από σκλαβιά.
Δεν μπορώ παρά να είμαι αμήχανος απέναντι στη σπουδή αρκετών συμπατριωτών να μας πείσουν ότι οι καταλανικές κινήσεις είναι καταδικαστέες για μια σειρά "λόγων", τους οποίους βολικά ξεχνάμε όποτε δεν συμφέρει. Είναι παρόμοια η αμηχανία με αυτήν του 1999, οπότε το ελληνικό κράτος άγαρμπα διόρθωσε την πρώτη αγαρμποσύνη: η απάντηση στην εξωτερική παραπολιτική των Ναξάκηδων, που φυγάδευαν τον ηγέτη κινήματος αυτοδιάθεσης, ήταν μια πολύ βολική λοξοδρόμηση αυτοκινήτου στην Κένυα.
Ακριβώς επειδή υπάρχουν σκοπιμότητες και εθνικά συμφέροντα αντί για εθνικά "δίκαια" (όπως εδώ και πάνω από αιώνα μάς είχε πει ένας μεγάλος), αλλά και απο σεβασμό στα γεγονότα που μάθαμε να τιμάμε (την παλιγγενεσία αλλά και τις τοπικές αυτονομίες -πετυχημένες και μη- όπως και τους αγώνες ομοεθνών μας που χαρακτηρίστηκαν "τρομοκρατία") θα ήθελα να είμαστε όλοι λίγο πιο μαζεμένοι στις απόλυτες βεβαιότητές μας. Είτε με βελούδινα διαζύγια είτε συνηθέστερα με πολέμους και εθνοκαθάρσεις, εν τέλει θα τείνει να έρχεται η αυτοδιάθεση, άπαξ και ζητείται.
Οι βασικοί εκφραστές της παλιάς ταυτότητας δεν είναι πάντα καταπιεστικές αυτοκρατορίες ή αποικιοκρατικές δυνάμεις. Συχνά είναι πολυεθν(οτ)ικά κράτη. Μειονότητες σε μια περιοχή μπορεί να επιθυμήσουν την ανεξαρτησία ως ενδιάμεσο βήμα για την ένωση με μια μητέρα πατρίδα, αν υπάρχει, ή να δημιουργήσουν τη δική τους.
Οι κυρίαρχοι και το εκάστοτε κατεστημένο αντιδρούν αρνητικά. "Ιερές" ή ανίερες συμμαχίες προσπαθούν να καταπνίξουν εξεγέρσεις αλλά και απλούστερες -ενίοτε και μη βίαιες- εκδηλώσεις. Same old story. Και ταυτόχρονα, ξεχωριστή η κάθε περίπτωση. Αδύνατο να συμφωνήσει ολόκληρη η "πολιτισμένη ανθρωπότητα" με τον ίδιο τρόπο που αποφάνθηκε για τον ναζισμό.
Ο χρόνος είναι αυτός που γιατρεύει. Διακόσια σχεδόν χρόνια μετά το '21 κανείς δεν θα ισχυριστεί ότι κακώς ξεσηκώθηκαν οι Ρωμιοί κατά των Οθωμανών. Δεν ήταν καθόλου δεδομένη αυτή η σύμπνοια όταν ξέσπασαν οι επαναστάσεις. Η κοινή γνώμη συγκινήθηκε με Χίο και Μεσολόγγι -κάτι σαν τη Σρεμπρενίτσα της εποχής. Οι σφαγές επισκίασαν την αρχική έκπληξη για τους Έλληνες και τις μομφές για αυτούς που τους ξεσήκωσαν - που σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. ναυτικά νησιά) ήταν οι ευνοημένοι με προνόμια, κάθε άλλο παρά σκιαγμένοι από φοβέρα, πλακωμένοι από σκλαβιά.
Δεν μπορώ παρά να είμαι αμήχανος απέναντι στη σπουδή αρκετών συμπατριωτών να μας πείσουν ότι οι καταλανικές κινήσεις είναι καταδικαστέες για μια σειρά "λόγων", τους οποίους βολικά ξεχνάμε όποτε δεν συμφέρει. Είναι παρόμοια η αμηχανία με αυτήν του 1999, οπότε το ελληνικό κράτος άγαρμπα διόρθωσε την πρώτη αγαρμποσύνη: η απάντηση στην εξωτερική παραπολιτική των Ναξάκηδων, που φυγάδευαν τον ηγέτη κινήματος αυτοδιάθεσης, ήταν μια πολύ βολική λοξοδρόμηση αυτοκινήτου στην Κένυα.
Ακριβώς επειδή υπάρχουν σκοπιμότητες και εθνικά συμφέροντα αντί για εθνικά "δίκαια" (όπως εδώ και πάνω από αιώνα μάς είχε πει ένας μεγάλος), αλλά και απο σεβασμό στα γεγονότα που μάθαμε να τιμάμε (την παλιγγενεσία αλλά και τις τοπικές αυτονομίες -πετυχημένες και μη- όπως και τους αγώνες ομοεθνών μας που χαρακτηρίστηκαν "τρομοκρατία") θα ήθελα να είμαστε όλοι λίγο πιο μαζεμένοι στις απόλυτες βεβαιότητές μας. Είτε με βελούδινα διαζύγια είτε συνηθέστερα με πολέμους και εθνοκαθάρσεις, εν τέλει θα τείνει να έρχεται η αυτοδιάθεση, άπαξ και ζητείται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου