1 Φεβ 2016

Καρλοβα(τ)σίτικα

Η στενωπός ταλαιπωρεί.

Τέσσερα ποτάμια συγκλίνουν στο Κάρλοβατς της Κροατίας. Ο Κούπα (που καταλήγει στο Σάβα κι αυτός στο Δούναβη) κι οι παραπόταμοί του κατεβάζουν τα νερά του Δειναρικού αυχένα σε παράλληλες ροές. Η περιοχή συχνά πλημμυρίζει, ιδίως όταν λιώνουν τα χιόνια. 

Η πόλη όμως είναι και σε γεωπολιτική στενωπό, όχι μόνο υδρολογική. Απέχει 15 χιλιόμετρα από τη Σλοβενία και 50 από τη Βοσνία, διπλά παραμεθόρια κι ας βρίσκεται στην καρδιά της χώρας. Και ως ακριτική ιδρύθηκε, από έναν Κάρολο των Αψβούργων που είχε να αντιμετωπίσει την αιχμή του οθωμανικού δόρατος στην περιοχή. Γι' αυτό και ήταν υποδειγματικά οχυρωμένη, με τάφρους που διατηρήθηκαν σήμερα στο εξάκτινο πάρκο γνωστό και ως Ζβιέζντα, αστέρι. 

Μόνο στα χρόνια της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας έπαψε να είναι κοντά σε εθνικά σύνορα το Κάρλοβατς. Ο πολύς κόσμος δεν το ήξερε ή το μπέρδευε με το Κάρλοβιτς της γνωστής Συνθήκης (δεν ταυτίζονται, είναι στη σημερινή Σερβία αυτό). Οι ντόπιοι φαίνεται ότι διατήρησαν την ιστορική μνήμη. Πριν ξεσπάσει η επίθεση του "Γιουγκοσλαβικού Εθνικού Στρατού", οι κάτοικοι μύρισαν το μπαρούτι. Το φθινόπωρο του 1991 το μέτωπο άμυνας των κροατικών δυνάμεων ήταν στο νοτιότερο από τα τέσσερα ποτάμια (τον Κόρανα). Η πόλη ακόμη δεν έχει συνέλθει από τις πληγές στη βιομηχανική της παραγωγή. 

Μέρες του 1991 στο σταθμό λεωφορείων του Κάρλοβατς


Το Κάρλοβατς σήμερα είναι ειρηνικό αλλά και μελαγχολικό. Η τωρινή εικόνα ηρεμίας (έως και νέκρας) στο δρόμο που χωρίζει τους σταθμούς λεωφορείου και τραίνου δεν έχει καμία σχέση με το βομβαρδισμένο τοπίο στη φωτό του '91. Ο καθολικός και ο ορθόδοξος ναός συνυπάρχουν στην κεντρική πλατεία, αλλά σαν να κρύβονται αμφότεροι από τον επισκέπτη - στέκονται εκεί χωρίς πληροφοριακές πινακίδες, σαν συγγενείς που μούτρωσαν λίγο πριν τη γιορτή και ξεχνούν να συστηθούν στους καλεσμένους. 

Ορθόδοξος ναός Αγ. Νικολάου (αριστερά) και καθολικός ναός Αγ. Τριάδας (δεξιά). Κάρλοβατς, Κροατία


Σε μια δειλή προσπάθεια να ανοιχτεί στον κόσμο, η πόλη του Καρόλου φιλοξένησε μια μικρή έκθεση τη μέρα εισόδου της Κροατίας στην Ε.Ε., το 2013. Ίσως επειδή -κατά πάσα πιθανότητα- δεν έχει γίνει ακόμη κάποια "αδελφοποίηση", στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν ως συγγενείς διάφορες άλλες ευρωπαϊκές πόλεις με παραπλήσιο όνομα. Όλες, πλην μιας, έχουν σχέση με κάποιον Κάρολο - διαφορετικό από τον Αυστριακό που ίδρυσε τον 16ο αιώνα το Κάρλοβατς (ως Karlstadt), αλλά δεν πειράζει. 

Για να αβγατίσει όμως η έκθεση, οι διοργανωτές συμπεριέλαβαν στις τιμώμενες πόλεις και το ένδοξο Καρλόβασι του ανατολικού Αιγαίου. Ομολογώ ότι ως Σάμιος είχα εντυπωσιαστεί από την ομοιότητα των ονομάτων όταν πρωτοάκουσα για την κροατική πόλη τον καιρό του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου. Τώρα που έγινε γνωστή εδώ η δεύτερη πόλη του νησιού μου, ίσως θα άξιζε οι ιστορικοί ερευνητές να προσθέσουν μια ακόμη εκδοχή στο μυστήριο του ονόματός της, για το οποίο καμία εξήγηση έως τώρα δεν είναι απόλυτα πειστική - το "karlı ovası" αφενός είναι κακά τούρκικα και αφετέρου σημαίνει χιονισμένος κάμπος, φαινόμενο σπάνιο στη Σάμο, ενώ και το "(Ι)Καριω-βα-σι" από τους Ικαριώτες εποίκους ελάχιστα ικανοποιητικό ακούγεται. 

Δεν μπορώ να ξέρω αν το Κάρλοβατς, που ιδρύθηκε λίγο καιρό πριν αρχίσει να αναφέρεται το Καρλόβασι, υπήρξε πηγή έμπνευσης για τους οικιστές της Σάμου. Ο μιμητισμός δεν ήταν άγνωστο φαινόμενο ούτε και τότε. Το μόνο βέβαιο είναι ότι, τετρακόσια χρόνια αργότερα - στις αρχές του 20ού αιώνα δηλαδή - το Καρλόβασι απέκτησε, μόνο αυτό από όλες τις νησιωτικές πόλεις του Αιγαίου, ένα μεταφορικό μέσο που χαρακτηρίζει πρωτίστως το αστικό τοπίο της πάλαι ποτέ αυστροουγγρικής επικράτειας. Το τραμ, στην ιππήλατη μορφή του, υπήρχε προπολεμικά τόσο στο Καρλόβασι, όσο και στο Κάρλοβατς. Τυχαίο;

Ιππήλατο τραμ στο Κάρλοβατς

Δεν υπάρχουν σχόλια: