25η Μαρτίου

Σε αυτόν τον χάρτη (του πανεπιστημίου Μάιντς) βλέπουμε πώς περίπου ήταν η Ευρώπη, ένα χρόνο πριν την έναρξη της ελληνικής επανάστασης.

Δέκα χρόνια αργότερα, για πρώτη φορά στα σύγχρονα Βαλκάνια - και μέσα από μια χαοτική διεργασία με πολλές ανατροπές - προέκυψε ένα κυρίαρχο βασίλειο, εθνικό κράτος, ως αποκομμένο προπύργιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Δεν ήταν καθόλου εύκολο, καθόλου αυτονόητο το αποτέλεσμα. Κανένας ισχυρός γείτονας δεν ήθελε να εισβάλει στην οθωμανική αυτοκρατορία για να απελευθερώσει τους εξεγερμένους, που ήταν κυρίως στον πάτο της κάλτσας, στο νοτιότερο κομμάτι της χερσονήσου. Είχαν μάλιστα κάνει (οι ρώσοι κι οι αυστριακοί, μαζί με τους πρώσους δηλ. τους βόρειους γερμανούς) ιερές συμμαχίες των 3 χριστιανικών δογμάτων εναντίον των αλλαγών στο status quo της μουσουλμανικής υπερδύναμης. Όταν οι ορθόδοξοι ρώσοι άλλαξαν στάση, σχηματίστηκε μια καινούργια τριάδα: οι καθολικοί-κοσμικοί γάλλοι κι οι αγγλικανοί της Βρετανίας συμμάχησαν μαζί τους στο Ναυαρίνο, και το προτεκτοράτο στάθηκε στα πόδια του.

Από τότε πορεύεται η χώρα, με ιδιαιτερότητες και εξαρτήσεις, μέσα από περιπέτειες αλλά διατηρώντας πάντα αυτό το προβάδισμα, της πρώτης βαλκανικής χώρας που έφτιαξε - και πέρασε στον κόσμο της - παιδεία, δίκαιο, διοίκηση, εθνικό στρατό. Αυτά που είχαν τα άλλα κράτη-έθνη, κυρίως στη δύση και το βορρά. Τα υπόλοιπα Βαλκάνια ακολούθησαν, πολλές δεκαετίες αργότερα. Αν λάβουμε υπόψη τις εκκρεμότητες που ακόμη υπάρχουν από τους μεταγιουγκοσλαβικούς πολέμους (Κόσοβο), η διαδικασία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.

Χωρίς την "25η Μαρτίου", τη συντονισμένη δηλαδή εξέγερση πολλών ελληνικών πληθυσμών την άνοιξη του 1821, η σειρά των εξελίξεων θα ήταν διαφορετική. Στο κυρίαρχο θρησκευτικό δόγμα, που ένωνε (ακόμη και σε περιπτώσεις γλωσσικής ποικιλίας) αυτούς που επαναστάτησαν, ο συμβολισμός της χαρμόσυνης είδησης (ευ αγγελισμός) είναι πολύ σημαντικότερος από τις λεπτομέρειες για τις ακριβείς ημερομηνίες ή τους ατομικούς ρόλους κάθε ενός ηγέτη, εκκλησιαστικού ή πολιτικού.

Το νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης, η Ελλάδα, όχι απλά δικαιούται αλλά και οφείλει να γιορτάσει τη μέρα της ανεξαρτησίας της. Δικαιούται (και πιστεύω οφείλει επίσης), ακόμη και στην τωρινή δύσκολη περίοδο, να επικαλείται την υπεροχή της. Όχι κάποια υποθετική φυλετική ανωτερότητα, ιστορική μοναδικότητα, πολιτιστική αναδελφότητα ή αποκλειστική εύνοια του Υπέρτατου Όντος, αλλά την πρωτοπορία που συμβολίζει (για τους λόγους που αναφέρθηκαν) η γέννηση του νέου ελληνικού κράτους, που με όλα τα κακά του είναι το σημείο αναφοράς των πολλών εκατομμυρίων συνελλήνων στη σύγχρονη εποχή.